Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/13

Вось гэтыя прыгонныя, а разам з імі і дробная буржуазія гарадоў, і ўсталі на абарону сваёй рэлігіі, мовы і звычаяў, супроць апалячвання і акаталічвання. Яны і вылучылі з сваіх шэрагаў такіх барацьбітоў за рускую народнасць, як Георгій Скарына.

У п’есе Клімковіча навакол Скарыны гуртуюцца самыя адданыя прыхільнікі праваслаўнай рускай арыентацыі. Другі лагер складаюць польскія паны і каталіцкае духавенства, асабліва заядлае ў асобах немцаў, як Ёган фон Шпілер. У барацьбе супроць іх Скарыну падтрымліваюць як чэшскія, так і польскія прагрэсіўныя элементы (Глагоўскі, Андржэяка і іншыя).

Найбольш ярка напісаны ў п’есе вобраз Георгія Скарыны. Не парушаючы гістарычнай праўды, аўтар яго вуснамі выказвае нязломную вернасць беларускага народа сваёй краіне:

Не дачакае вораг. Буду паміраць
Ад голаду, калець пад плотам,
А не прадам я ім адной крупіцы,
Што сабіраў я браціі маёй Русі!
Як Глінскі не збягу, пакінуўшы народ,
З зямлі сваіх карэнняў я не вырву.

І Георгій Скарына сваё слова трымае. Упартасць, непахісная воля ў дасягненні пастаўленай мэты складаюць адну з асноўных рыс яго характару як у юнацкія, так і ў больш сталыя гады. На яго шляху сустракаюцца непераадольныя, здавалася-б, перашкоды. Яго не хочуць прыняць у Кракаўскі універсітэт, яго чарадою абступаюць крэдыторы; ён траціць каханую; ён трапляе ў турму; супроць яго ворагі плятуць дзесяткі інтрыг, — але зламаць ягонай волі нішто не можа. Ён застаецца непахісным змагаром супроць каталіцызма, не толькі як супроць «чужой» рэлігіі, а як супроць самага страшнага цемрашальства, якое глушыла ўсякую жывую думку, асвету народа.

Не, чорныя сутаны Рыма,
Друкарня будзе тут! Асвета будзе!

Магчыма, на гэтай глебе ў Скарыны вырастае калі не атэізм, дык досыць абыякавыя адносіны да рэлігіі як да такой. Рэлігія часамі служыць яму для своеасаблівай соцыяльнай прапаганды, калі ён гаворыць пра Хрыста, што той «рабоў не меў», «багацця не збіраў», і зазначае:

Ці знаеш ты, што папа Леў дзесяты
Багацця мае больш за караля любога,
Але адкрыў дамы распусты ў Рыме.

Такія выказванні, безумоўна, сведчаць, што Скарына не быў сляпым, ярым заступнікам рэлігіі. І гэта не супярэчыць гістарычнай праўдзе. Мы ведаем, што Скарына, перакладаючы кнігі святога пісьма, падкрэсліваў заўсёды не так рэлігійныя задачы, як асветніцкія. Дабро народа, яго асвета турбавалі Скарыну перш за ўсё. У п’есе гэтая рыса Скарыны, яго любоў і ўвага да народа вылучаюцца вельмі ярка.

Любіць людзей — найбольшай асалоды
Душа мая не знае, —

гаворыць Скарына і сцвярджае гэта ўсёй сваёй дзейнасцю. Тут можна прыгадаць прыведзеныя мной меркаванні некаторых гісторыкаў, што Скарына сустракаўся з Лютэрам. А Энгельс гаворыць, што «Лютэр заўсёды ставіў