Старонка:Гюго Адвержаныя.pdf/446

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

Ён вяртаўся з сваёй смелай начной прагулкі ў поцемках за межамі тэрыторыі барыкады. З хвіліну, стоячы са скрыжаванымі на грудзях рукамі, ён слухаў гэтую вясёлую балбатню, а потым, свежы і румяны пры святле надыходзячай раніцы, сказаў:

— Уся армія Парыжа ў поўным зборы. Трэцяя частка гэтай арміі стаіць ля той барыкады, дзе вы зараз знаходзіцеся. Потым яшчэ нацыянальная гвардыя. Я бачу шапкі пятага палка і значкі шостага легіёна. Праз гадзіну яны пойдуць на вас у атаку. Што-ж датычыць народу, то ўчора ён, праўда, хваляваўся, затое сёння раніцою ўжо зусім спакойны. Вам няма чаго чакаць, няма на што спадзявацца. У прадмесці толькі адны войскі. Вам няма адкуль чакаць дапамогі.

Гэтыя словы нібы громам уразілі гутарыўшыя групы бунтаўшчыкоў і зрабілі такі-ж эфект, як першая кропля дажджу, якая ўпадзе на рой пчол перад пачаткам навальніцы.

Усе стаялі моўчкі.

На барыкадзе раптам настала ціша, у ёй адчуваўся подых смерці.

Але гэта цягнулася нядоўга.

З самай аддаленай групы нейчы голас гучна крыкнуў Анжальрасу:

— Добра! Паднімем барыкаду яшчэ на дваццаць футаў і астанемся тут!

Гэтыя словы рассеялі хмурнае воблака, якое было атуманіла думкі кожнага з прысутных на барыкадзе, і ўсе віталі іх радаснымі выгукамі.

Імя чалавека, які сказаў гэта, так і асталося невядомым: гэта быў нейкі просты блузнік, невядомы пролетарый, забыты герой момантаў, той прадстаўнік вялікай безымённай масы, што з’яўляецца састаўной часткай падзей, якія знамянуюць сабою палітычныя перавароты і соцыяльныя рэволюцыі. Іменна ён у хвіліны хістанняў фармулюе ў голас беспаваротнае рашэнне і знікае ў цемры пасля свайго імгненнага з’яўлення ў блеску маланак; гэта — голас народу.

Гэтае беспаваротнае рашэнне да такой ступені было разліта ў паветры 6-га чэрвеня 1832 года, што амаль у той-жа самы час на барыкадзе Сен-Меры паўстанцы крычалі словы, якія зрабіліся гістарычнымі і нават занесены ў справаздачу аб судовым разборы: „Ці прыдуць нам на дапамогу ці не — усёроўна! Будзем біцца да канца!“

Абедзве гэтыя барыкады, не гледзячы на раздзяляўшую іх адлегласць, відавочна, злучаліся адна з адной.

Пасля таго, як невядомы выразіў гэтымі словамі тое,