торыя з нашых расьлін маюць значэньне лекаў і у значнай колькасьці вывозяцца за межы, дзе з іх вырабляюць розныя каштоўныя настойкі і парашкі. Такімі расьлінамі зьяўляюцца, напрыклад, мучніца або мучан[1], якая дастаўляецца на сусьветны рынак амаль што выключна з Беларусі, бабок[2], валяр'яна, лантуш, адзін з гатункаў папараці[3] і шмат іншых. (Якія расьліны лічацца лекавымі ў вашай мясцовасьці?).
На Беларусі вельмі многа балот і понлаваў. На поўначы пераважваюць імховыя балоты або імшары, на поўдні часьцей трапляюцца травяныя балоты.
- Пакрытыя балотамі прасторы лічацца ў нас няўжыткамі, але пры старэннай апрацоўцы і добрым даглядзе гэтыя балоты можна зрабіць ня толькі добрымі сенажацямі, але нават ураджайнай ральлёй. Добрым прыкладам можна лічыць Камароўскае балота, каля Менску, на якім балотная станцыя зьбірае з дзесяціны да 450 пудоў сена і атрымоўвае добрыя ўраджаі збожжа.
- У Заходняй Эўропе такія балоты, якія на Беларусі лічацца няўжыткамі, прыносяць вялікую карысьць.
Па балотных немярэчах і лясных пушчах Беларусі захавалася яшчэ вельмі многа рэдкіх жы ёл. У елавескай пушчы аж да часоў сусьветнай вайны захаваліся, напрыклад, зубры, вялікія дзікія быкі[4]. Таксама павыміралі ў рэшце Эўропы бабры, якія пакуль што яшчэ трапляюцца ў Палесьсі, хаця і там зрабіліся рэдкасьцю. Апрача таго, на Беларусі вельмі многа такіх зьвяроў, якія ў суседніх краінах хаця і сустракаюцца, але значна радзей. Сюды належаць выдры, барсукі, рысі, гарнастаі, куніцы, ласі, дзікія козы, даніэлькі, дзікі або кабаны і г. д. У Маскоўшчыне няма ані дзікіх коз, ані дзікаў, а ў Заходняй Эўропе блізка-што няма рысяў, і вельмі рэдка сустракаецца лось. (Пералічы, якіх яшчэ зьвяроў можна спаткаць на Беларусі, якія з іх найболей звычайныя? Якія зьяўляюцца шкоднымі, якія карыснымі? Чаму?)
Па балотах і на поплаве жыве вельмі многа розных вадзяных і балотных птушак: качак, кулікоў, бакасоў, кнігавак, дзергачоў і г. д. Звычайнай беларускай птушкай зьяўляецца бусел або бацян, які ужо не сустракаецца ў суседніх з Беларусьсю частках Паўночнай Маскоўшчыны. Некаторыя нашыя птушкі належаць да тайговых і жывуць пераважна па хвойніках ды па яловых лясох (глушцы, пецярукі, рабкі); ёсьць птушкі стэпавага лахаджэньня (жаўранка, шэрая курапатка, перапёлка), якія распаўсюдзіліся ў пасе лясоў пасьля таго, як пачалі высякаць лясн і перавярнулі частку іх на штучны стэп — поле; нарэшце ёсьць у нас і тундравая птушка — белая курапатка або пардва, якая знаходзіць патрэбныя для сябе варункі жыцьця па нашых імшарах.
