Старонка:Географія Беларусі (1919).pdf/17

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

Завялейскае узгор‘е складаецца з ланцуга досыць высокіх узгоркаў, які аддзяляе басэйн Вельлі ад басэйну Дзьвіны. Узгор‘е гэтае цягнецца па Дзісьненскім, Вялейскім і Сьвянцянскім паветах. Да Завялейскага ўзгор‘я у Лепельскім павеце прылучаюцца яшчэ два горных гнязды — узгор‘е Пышнагор — якое ляжыць сярод вазёраў на заход ад Лепля і горы Котарсы — на ўсход ад Лепля на мяжы трох паветаў: Лепельскага, Сенненскага і Барысаўскага.

Задзьвінскія узгор‘і. Усю Задзьвінскую Віцебшчыну пакрываюць морэнныя ўзгоркі і вазёры. На поўначы яе паміж Себежа і Невеля гэтыя ўзгоркі даходзяць значнае вышыні. У вадным досьледзе пішацца аб гэтым узгор‘і вось што: „Глыбокія прорвы, даліны і катлавіны чарадуюцца блізу-што няпрыступнымі усхонаватымі горамі. Істнуючыя карты не даюць ніякага прадстаўленьня аб гэтым горным ляндшафту. Вышыня гораў, нідзе ня мераная, павінна быць вельмі значнаю, бо навет лінія чыгункі, якая йдзець нізам, усё ж паднята больш чымся на 100 сажняў над морам“. Ад гэтых паўночных гораў у кірунку на паўдня адыходзіць ужо акуратна вымераная Віцебска-Невельская горная града. Яна складаецца з узгоркаў, якія маюць закругленыя вярхі і адхонаватыя спады. На паверхні — шмат каменьня.

Смаленскія узгор‘і. У паветах Парэцкім, Смаленскім і часткаю Духаўшчынскім і Вяліскім, так сама як і ў Віцебшчыне, край мае морэнны выгляд. Паса досыць высокіх узгоркаў з закругленымі і адхонаватымі спадамі дзеліць тут басэйны Дняпра і Дзьвіны. Найбалей рэзка выяўляецца гэтае ўзгор‘е на мяжы Духаўшчынскага і Парэцкага паветаў у вярхоўях р. Хмосьці.

Окаускі лес — гэтак называецца высакападняты край, які ляжыць на самай усходняй мяжы Беларусі і займае павет Бельскі, Дарагабужскі, Ельнінскі і часткі суседніх. Ні гораў, ні ўзгоркаў тут няма. Азëры сустракаюцца вельмі рэдка. Увесь край робіць уражэньне аднае бесканечнае раўніны. Мы аднак разглядаем Окаўскі лес разам з узгор‘ямі дзеля таго, што ён высака падняты над морам.

Рэкі ў Окаўскім лесе цякуць у высокіх і ўсхонаватых берагох. Такія самыя берагі маюць часта яры, якіх у гэтым краю ёсьць досіць многа. Яры з Окаўскага лесу па свайму выгляду крыху навет прыпамінаюць стэповыя яры, пракопаныя вадою ў лесе. Гэта дзякуючы таму, што Окаўскі лес пакрыты гляістай зямлёю, такою самаю мягкаю, як лёс. Каменьня ў ёй зусім няма. Гэтую мягкую гляістую зямлю завуць лёсавідным глеем.

Найвышэйшаю часткаю Окаўскага лесу зьяўляецца т. зв. Ельнінскі вузëл. Гэта так сама раўніна, як і ўвесь Окаўскі