Бываюць творы: ўсе лініі у іх строгай правільнасьці, яны прыгожы, а нас не цягнуць.
І другіе творы: нейкі недахват у іх невялікі, але гэты недахват такі любы і прыгожы, што магнэсам цягне. Так і мова.
У Польшчы да самаго аж 16-го сталецьця народная літэратура душылася пад панаваньнем лацінскай асьветы. Яна не магла закрасаваць, датуль, дакуль палякі, закаваўшы сябе лацінскімі зялезамі, не дазвалялі адзін аднаму і падумаць, што можна ж гэтые путы, па добрай волі уздзетые, скінуць. Ня меншай бядою была мова царкоўна-славянская для праваслаўных славян.
А цяпер, скажу я, ня меншая беда для нас, адраджоных беларусоў, панаваньне сярод нясьмелых братоў нашых і сярод нашых суседаў такіх думак: „Ах, як гэта можна ламаць язык па беларуску? Як гэта можна? Ці можна?“
Таксама у прошлым вяку многіе чэхі думалі: „Ах, як гэта пісаць ца чэску? Як гэта можна гаварыць чэскай мовай, калі ж у ёй ані законаў, ані слоў да сучасных паняцьцёў?“
Цяпер гэткіе думкі для чэха — дурнота!..
Так жэ сама было і з латышамі, так жэ сама было і трохі ёсць з украінцамі (што ўжо блізка да нас).
Асабліва прыкра бачыць панаваньне закарэлых думак аб мові сярод дзядзек, выяўляючых сяба фу — га! паступоўцамі.
Лупаюць яны вачамі, сустрэўшыся с працай праф. Карскаго аб белар. мове ці пачуўшы музычны верш лепшых беларускіх паэтоў!
Увага! Калі ёсць гдзе у кутках Беларусі слова на вышэйшае („отвлеченное“) паняцьце (Гро-
