Старонка:Беларускі правапіс (1943).pdf/36

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

Калі-ж стаіць пасьля зычных, дык пішацца адно ц: здасца, наесца.

УВАГА: У беларускай мове заўсёды ужываецца поўная форма -ся; скарочаная форма -сь сустракаецца толькі у вершах старых паэтаў і там зьяўляецца уплывам расейскае мовы: «І хлопцы толькі пасьмяялісь ды вон за дзьверы паімчалісь».

2. Форма загаднага ладу

Правіла 82. Калі дзеяслоў загаднага ладу у 2-й асобе адзіночнага ліку канчаецца на мяккі зычны (мае на канцы ь — мяккі знак) — будзь, кінь, стань, дык застаецца і у 1-й і 2-й асобе множнага ліку: будзьма, кіньма, станьма, будзьце, кіньце, станьце.

Калі-ж дзеяслоў канчаецца на цьвярды зычны, дык ь — мяккі знак ня пішацца: рэж — рэжце, еж — ежце, прамоў — прамоўце і г. д.

Правіла 83. Калі дзеяслоў загаднага ладу у 2-й асобе адзіночнага ліку канчаецца на зычны або на й, дык у 1-й асобе множнага ліку дадаецца канчатак -ма: будзь — будзьма, кінь — кіньма, пасунься — пасуньмася, рэж — рэжма, чытай — чытайма, гуляй — гуляйма, ведай — ведайма і г. д.

Правіла 84. Калі дзеяслоў загаднага ладу у 2-й асобе адзіночнага ліку канчаецца на і, ы, то у 1-й і 2-й асобе множнага ліку і чародуецца з е, а ы з э, прычым у 2-й асобе канчатак будзе -ем (эм):

ідзі! ідзем! ідзеце!
нясі! нясем! нясеце!
бяры! бярэм! бярэце!
ары! арэм! арэце!

ІІІ. Правапіс дзеяслоўных суфіксаў

Правіла 85. Калі дзеяслоў цяперашняга ці будучага простага часу у 1-й асобе адзіночнага ліку канчаецца на ую (юю), дык у прошлым часе і у неазначальнай форме ён будзе мець суфікс -ава, або ява, на які падае націск, прыкл.:

начую начава́ў начава́ць
будую будава́ў будава́ць
пілую пілава́ў пілава́ць
малюю малява́ў малява́ць
плюю плява́ў плява́ць.

А калі націск ня падае на суфікс, дык дзеяслоў у 1-й асобе адзіночнага ліку канчаецца на ваю, прычым суфікс -ва у прошлым