Старонка:Беларускі правапіс (1943).pdf/23

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

1) ва усіх родах з асновамі на цьвярды зычны, прыкл.: стол — на стале, дуб — на дубе, горад — у горадзе; галава — на галаве, сасна — на сасьне, яма — у яме, дарога — на дарозе; акно — на вакне, гумно — у гумне, слова — у слове, волава — аб волаве;

2) э маюць прадметнікі жаноцкага роду з асноваю на к, калі націск прыходзіцца на канчатак: рука — у руцэ́, рака — на рацэ́.

УВАГА. У наступных словах дапушчаецца канчатак э побач з іншымі: у дварэ́, на дварэ́ (або у двары́, на двары́), на гарэ́ (або на гары́), на малацэ́ (або на малаку́), на языцэ́ (або на языку).

3) і маюць прадметнікі усіх родаў з асноваю на мяккі зычны, а у мужчынскім родзе і на й, напр.: конь — на кані, пень — па пні, агонь — у вагні, локаць — на локці; край — у краі, Дунай — на Дунаі, гай — у гаі, звычай — аб звычаі; зямля — на зямлі, кузьня — у кузьні, песьня — аб песьні; поле — на полі, зельле — у зельлі, жыцьцё — у жыцьці.

4) На у месным склоне канчаюцца:

а) прадметнікі усіх родаў з асноваю на зацьвярдзелы зычны (ж, ч, ш, ц, р, дж): нож — на нажы, ключ — аб ключы, кош — у кашы, канец — на канцы, бор — у бары, дзяжа — у дзяжы, печ — на печы, душа — на душы, вуліца — на вуліцы, гара — на гары; плячо — на плячы, вогнішча — у вогнішчы, сонца — на сонцы, мора — у моры.

УВАГА. Прадметнікі мужчынскага роду з рознымі асновамі як зацьвярдзелымі, так і з цьвярдымі і мяккімі, калі азначаюць асобу чалавека, дык у месным склоне маюць канчатак -у (ю): Лукаш — пры Лукашу, Грыгор — на Грыгору, цясьляр — аб цесьляру, токар — аб токару, немец — аб немцу, японец — аб японцу, а таксама: аб Лявону, аб Тарасу, на Ігнату, аб Міхасю, пры кавалю і г. д.

б) канчатак ы у давальным і месным склонах маюць усе прадметнікі жаноцкага роду з асноваю на к, калі націск ня прыходзіцца на канчатак, прычым к чародуецца з ц, напр.: матка — пры матцы, дачка — аб дачцы, рэчка — у рэчцы, шапка — у шапцы, казка — у казцы, граматыка — у граматыцы, навука — у навуцы і г. д.

УВАГА. Усе прадметнікі жаноцкага роду адзіночнага ліку у давальным склоне маюць тыя самыя канчаткі, што і у месным склоне.

5) На у канчаюцца прадметнікі мужчынскага і ніякага роду з асновамі на к: на суку, пры чалавеку, аб ваўку, у Менску, у Слуцку, на веку, на воку, у малаку.

УВАГА 1. Калі прадметнікі мужчынскага і ніякага роду маюць аснову на г ці х, дык месны склон можа мець таксама канчатак у, як і з асноваю на к: у стра́ху, на парогу, у кажуху, у вуху, на рагу (вуліцы), але: на розе (вала).