Старонка:Беларускі правапіс (1943).pdf/22

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

2) -у (ю) пішацца ў прадметніках мужчынскага роду, калі яны азначаюць прадметы падзельныя, г. зн. такія, частка якіх можа назвацца імём цэлага прадмету:

а) назовы матар’ялаў і зьяваў: пяску, вугалю, попелу, дажджу, сьнегу, гароху, бобу, дзёгцю, дыму, туману, а таксама: агню, грому, ветру;

б) разумовыя паняцьці: розуму, жалю, болю, суму, страху, голасу, клопату, запалу, поступу, факту, друку;

в) прадметы зборныя: люду, натоўпу, народу, лесу, рою, лому;

г) прадметнікі іншамоўнага паходжаньня: дакумэнту, тому, пляцу, інстытуту, тэхнікуму, працэнту;

д) словы, якія цяжка падвесьці пад які-небудзь выпадак: краю, сьвету, твару, сьледу.

УВАГА 1. Некаторыя прадметнікі маюць падвойныя канчаткі: з маста і з мосту, аўса і аўсу; ніводнага каменя, але у полі многа каменю; мы спыніліся каля дуба (канкрэтны прадмет), але: стол зроблены з дубу (матар’ял).
УВАГА 2. У геаграфічных назовах у вадных выпадках дапушчаецца канчатак -у (ю), у другіх -а (я), а у трэйціх тыя і другія, прыкл.:
з Менску, з Слуцку, з Полацку, з Дону, але з Барысава, з Рагачова, з Міра, з Кіева;
з Гомелю і з Гомеля, з Бэрліна і з Бэрліну, з Парыжа і з Парыжу.

Правіла 36. У творным склоне адзіночнага ліку прадметнікі мужчынскага і ніякага роду маюць канчаткі пад націскам -ом (ём), не пад націскам -ам, -ем,: стало́м, рыбако́м, гумно́м, канём, салаўём, жыцьцём, гальлём; з наро́дам, са сло́вам, ло́кцем, кра́ем, га́ем, по́лем, чыта́ньнем.

Правіла 37. Творны склон прадметнікаў жаноцкага роду на а (я) мае канчаткі пад націскам -ою (ёю), або -ой (ёй), а не пад націскам -аю (яю) або -ай (яй), прыкл.: сахо́ю і сахо́й, вадо́ю і вадо́й, зямлёю і зямлёй, ха́таю і ха́тай, до́ляю і до́ляй, пе́сьняю і пе́сьняй.

Калі-ж аснова канчаецца на зычны, дык творны склон адзіночнага ліку жаночага роду можа мець канчатак -у (ю), прычым, калі зычны перад канчаткам стаіць пасьля галоснага, дык ён падвойваецца, а калі пасьля зычнага, дык не падвойваецца, прыкл.: соль — соляй і сольлю, сталь — сталяй і стальлю, моладзь — моладзяй і моладзьдзю, медзь — медзяй і медзьдзю, гразь — гразёю і гразьзю, печ — печай і печчу, ноч — ночай і ноччу; але радасьцяй або радасьцю, старасьцяй або старасьцю, маладосьцяй або маладосьцю, косьцяй (касьцёю) або косьцю.

Правіла 38. Прадметнікі у месным склоне адзіночнага ліку маюць канчаткі: