Старонка:Беларуская граматыка для школ (1920).pdf/47

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

Кожная ўстаўка прыдае́ караню асобнае значэньне.

§ 92. Вось некаторыя ўстаўкі імя, прыме́ты і дзеяслова:

1) Устаўкі іме́нныя:

ар, ец, ік (ык), ок, цель, ыр, ун і інш. азначаюць не́шта ажыўленае, дзе́йнае: гаспад-ар, стал-яр, знах-ар, куп-е́ц, хлап-е́ц; лясьн-ік, муж-ык, язд-ок, вучы-цель, багат-ыр, ска­-кун і г. д.

іч, овіч, евіч і інш. азначаюць патомкаў і фаміліі: Бабіч, Богдан-овіч, Марцінк-е́віч.

ць, асьць, ін(я), ын(я) і інш. азначаюць словы непрадме́тныя жан. р. — памя-ць, люб-асьць, веліч-ыня, глыб-іня і г. д.

л (а), ішч (а),- ышч (а), ств (о) і інш., для азначэньня неажыўленых слоу ніяк. р.: мы-л-а, шы-л-а, вогн-ішч-а, пажар-ышч-а, хара-ств-о і г. д.

Некаторыя ўстаўкі прыдаюць слову павялічанае або паме́ншанае значэньне (павялічальныя і памяншальныя ўстаўкі) лап-ішч-а, лап-к-а.

Дужа часта памяншальныя ўстаўкі прыдаюць ласкавае значэньне слову: брат-к-а, сястр-ыц-а, ле́ц-ейк-а і шмат інш.

2. Устаўкі прыме́тныя:

к, ок, р, л, н, ав, ів, ат, іст, ав-ат, аньк, еньк, ан (ян), ов, ск і інш. — лёг-к-і, глыб-ок-і, шчод-р-ы, ве́т-л-ы, ве́р-н-ы, ласк-ав-ы, міласьл-ів-ы, зуб-ат-ы, зярн-іст-ы, бел-ав-ат-ы, добр-аньк-і, дараг-е́ньк-і, мядз-ян-ы, ял-ов-ы, гаспадар-ск-і і г. д.

3. Устаўкі дзеяслоўныя:

нун — цяг-ну-ць, цяг-н еш;

іе — хвал-і-ць, сядз-е-ць;

ая — бр-а-ць, се́-я-ць;

авау[1] — баран-ава-ць, баран-у-ю, гандл-ява- ць, гандл-ю-ю і г. д.

  1. Як баран-ава-ць, баран-у-ю, дужа часта здараецца расказаваць — расказую, перапісаваць — перапісую і г. д. заме́ста перапісаваю, расказаваю або перапісваю, расказваю.