Гэтак нават з думкай аб любай айчыне злучаецца ў М. Багдановіча філёзофія нірваны, нябыцьця.
Мысьль аб сьмерці асабліва часта ахапляла хворага целам, і, па яго ўласным прызнаньні, хворага душой беларускага поэты, ён гаворыць:
Ня кувай ты, шэрая зязюля,
Сумным гукам у бары.
Мо' і скажаш, што я жыці буду,
Але лепш не гавары.
Бо ня тое сьведчыць маё сэрца,
Грудзі хворыя мае;
Боль у іх мне душу агартае,
Думцы голас падае,
Кажа, што нядоўга пажыву я.
Што загіну без пары...
Прыляці-ж тады ты на магілу.
І закувай, як у бары...
Але ў духоўнай постаці беларускага песьняра, апроч смутнага пэсымістага выяўлялася часам і другая старана―бадзёрасьць і ўзьнятасьць. Адсюль у творчасьці поэты чуюцца ня тольхі сумныя мэлёдыі хаўтурнага „reguіe", але часам моцна гучаць і настроі барацьбы, узьнятасьці.
Яму належыць гэты бадзёры заклік:
Рушымся, брацьця, хутчэй
Ў бой з жыцьцём, пакідаючы жах:
Крыкі пужлівых людзей
Ня стрымаюць хай бітвы размах...
Проці цячэньня вады
Зможа толькі жывое паплыць.
Хвалі-ж ракі заўсягды
Тое цягнуць, што скончыла жыць.
Так барацьба, па думцы поэты, ёсьць істотная адзнака жыцьця; дзе яе няма, там гніль, супакой магілы. Барацьба каштоўна ня толькі з боку біолёгічнага, яна каштоўна і з боку соцыяльнага, яна паважна сваімі вынікамі: можа прынесьці плён перамогі над злом, "пэрлаў горы".
Вось чаму поэта з любасьцю вітае гэту стыхію барацьбы:
Устань навальніца, мкні нанова!
Узвый вецер―ўсе за адно!
У віхры ўляціць палова.
Пакіне чыстае зярно.
Удар, цыклон, удар на мора!
Цалуй яго ў глухое дно!
Ўсплясьні ваду, і пэрлаў горы
На бераг выкіне яно.
Пясьняр у другім месцы заклікае сьледаваць прыкладу дзядоў, якія ўмелі змагацца з прыродай; іх душылі абшары лясоў, а яны агнём зва-
