Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік (1924)/Слоўнік/Я/Цалкам

← Ю

Я (цалкам) Слоўнік Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1924 год

Ѳ (Ѳѵміам) →

Прапануем да спампаваньня!

Я.

ЯБЕДНИЧАТЬ, каверзаваць.

ЯБЕДА, кавярза, кавярзьнік—ніца.

ЯБЛОКО ср. яблыка, яблычка, яблыня.

ЯВЛЯТЬ што, яўляць, яўляцца, ява, яўны, яўнасьць.

ЯВНОБРАЧНЫЯ, расьціны, яўнасемные.

ЯВСТВЕННО, яўна.

ЯГА або яга-баба; юга-баба, скарочана: югася. Баба-юга, касьцяная нага, на ступе едзе, таўкачом паганяе, памялом сьлед замятае.

ЯГНЕНОК м. ягнё, ягнятка, ягніцца.

ЯГОДА, ягада, ягадка, ягаднік.

ЯГОДИЦА ж. задніца; седаўка, седніца.

ЯДРО ср. нутро, самая сярэдзінка ў сярэдзіне зярна, арэха; ядро, ядрысты, ядрэць; ядрэны. поўны, здаровы, крумяны; ядравець, сьпець, налівацца.

ЯД м. атрута; труць. Труцьцю сэрца заліў.

ЯДОВИТЫЙ, трутны, трутнасьць, трутнець.

ЯЗВИТЬ, кусаць, раніць, калоць, шкіліць.

ЯЗВА ж. рана, раскеліна; мор.

ЯЗВИТЕЛЬНО, кусьліва, калюча, балюча; дашкліва; ўшчыпліва.

ЯЗВИТЕЛЬ, кусьлівец, дашкульнік—ніца, дашкіляць.

ЯЗЫК м. аг. слав. язык, язычок, язычышча, язур. У значэньні — народ мова — ўжывалася ў царк. славянскай мове і з яе перайшло у нашу старую літэратурную мову. Иже мя милостивы Бог з того языка на свет пустил (Скарына).

ЯЗЫКОВѢДЕНІЕ, мовазнаўства.

ЯЗЫЧЕСТВО, паганства. Для нашых пра-прадзедаў кожды чужынец быў паганінам.

ЯЗЫЧНИК м. паганін, паганка.

ЯЗЫЧОК ў чаравіках; штрыплік.

ЯЙЦО ср. яйко, яйкі, яечка, яечны, яечнік, яечня.

ЯЙЦЕВИДНЫЙ, яйкаваты.

ЯИЧНИК м. мацінец.

ЯКОРЬ м. катвіга.

ЯМЩИК м. пачтар; вазіла.

ЯНВАРЬ, першы месяц у годзе; студзень, а больш згодна было-бы з духам нашай мовы сьцюдзень.

ЯНТАРЬ, выкопная цьвёрдая смолка; бруштын.

ЯРЛЫК м. татар. грамата, ліст.

ЯРМАРКА ж. нямецк. торг; кірмаш.

ЯРУС м. повысь, повышкі, цябло. Кулі зложаны ў тры повысі. Насадзіў асець ў дзьве повысі, повышкі.

ЯРЫ, палкі, сярдзіты, злы; у нашай мове слова ярасьць разпалася на дзьве формы: ярасьць і юрнасьць. Першае — ярасьць, утрымала паняцьце буйнасьці, палкасьці, жарчыстасьці, гарачнасьці, гранічачай з пахотлівасьцю; другое — юрнасьць, затрымала пры сабе выключна значэньне пахотлівасьці, „Хоць стары, але яры“ аб чалавеку старым, але яшчэ сільным і палкім. Ярыцца, знача — жарыцца, гарэць, кіпець. Пераяраны, перагарэўшы, пэрапылаўшы, перакіпеўшы. Ярун, яруха, ярны, у тымжа значэньні што і яры, але з адценкам, намякаючым на пахотлівасьць. Юрны, знача пахотлівы. Юрыцца, дурэць, бушаваць: „Бычкі Юраць“, „Юр бабу бярэ“, „На цябе юр напаў“ (прыклады з Насовіча 725 стр.). Выходзячы з вышэйсказанага, нашае слова Ярасьць будзе азначаць тое-ж самае, што лац. „Pasia“, ням. „Leidenschaaftlichkeit“, pac. „страсть“, польск. „namiętnosc“. Юрасьць жа тоя, што рас. — „похотливость“.

ЯСЫР кіргізск. палон.

ЯХОНТ, дарагі камень; карунд.

ЯЧЭЯ, разгародка, клетачка воску; вузніца, вуза, вузаваты.

ЯЧЭЙКА, вуземка.

ЯЧМЕНЬ, ячмень, ячны, ячнік, крупнік з ячменных, ячных круп.

ЯШМА, яспіс.

ЯЩЕРИЦА, яшчарка, яшчар.

ЯЩИК м. скрыня, скрынка, скрыначка.