Наша Ніва (1906)/лацінка/1912/36/Ludwik Kondratowič
| Ludwik Kondratowič Публіцыстыка Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1912 год Крыніца: Naša Niwa. — 6 (19) wiereśnia (sienciabra) 1912. — №36. — С. 4 |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Людвік Кандратовіч (Ластоўскі). |
Прапануем да спампаваньня!
(Syrokomla).
Sioleta 15 wiereśnia prychodzicca 50 letniaja hadaŭščyna sa dnia śmierci polskaho paety Ludwika Kondratowiča (Syrokomli), i ŭsie polskije hazety paświacili jaho pamiaci bolšyje abo mienšyje staćci, ŭsie horača paminajuć pamiać «nadniomanskaho saławiejki».
Kondratowič radziŭsia 29 wiereśnia 1823 hodu ŭ wioscy Smolkowie, Minskaj huberni, babrujskaho pawietu. Tak, jak i druhi šyroka wiadomy polski paeta, Adam Mickiewič, Kondratowič wyjšoŭ z drobnaj biełaruskaj šlachty. Baćka Kondratowiča byŭ kamornikam, a paśla arendataram małoha chwalwarku. Zmałku Kondratowič pamahaŭ baćku ŭ haspadarcy; paźniej wučyŭsia ŭ Nowahrudku u klaštary; paśla ješče słužyŭ u kancelaryi upraŭleńnia radziwiloŭskich dwaroŭ u Nieświžy. Ažaniŭšysia, zajmaŭsia haspadarkaj; spierša arendawaŭ ad Radziwiloŭ chwalwarak Załuč, nad Niomnam, a za kolki hod pierajechaŭ u Borejkoŭščynu hrafoŭ Tyškiewičoŭ (nidaloka ad Wilni), dzie i žyŭ da samaj śmierci. Pamior Kondratowič 15 wiereśnia 1862 hodu ŭ Wilni.
Kondratowič pisaŭ pa polsku, ale duch jaho tworoŭ ćysta miejscowy, biełaruski. U padniawolnych narodoŭ časam bywajuć dziŭnyje momenty ŭ žyćci, kali najlepšyje siły, najlepšyje syny iduć skarodzić čužyje niwy, čužyje zasieki bahacić. Ci mała naša Biełaruś dała zdolnych ludziej Polščy na poli literatury zatym tolki, što nas złucyła s Polščaj historyčnaja dola? Ale ŭsie hetyje twory, choć zwierchniuju adziežku — mowu majuć polskuju, adnače swajej dušoj jany biełaruskije. Kažu: biełaruskije, — bo zaćwili jany z narodu biełaruskaho, z jaho dušy i dumak.
Šwedzki paet Runeberh, katory radziŭsia u Finlandii, pisaŭ swaje twory pa šwedzku; ciapier, kali finlandzki narod adradziŭsia i pačaŭ žyć swaim asobnym kulturnym žyćciom, finlandcy pierekłali twory Runeberha na swaju mowu i ličać jaho swaim narodnym paetam. Hetak i my, biełarusy, saŭsim sprawiadliwa možem šukać adbićcia swajej narodnaj dušy u tworach šmat jakich polskich piśmieńnikoŭ, što byli rodam z Biełarusi, a ŭ pieršym čarodzie u tworach Mickiewiča i Kondratowiča. Heta budzie ješče jaśniej, kali my zwierniem uwahu, jak biełaruskaja duša, adbitaja u tworach Kondratowiča u «Hutarkach» (gawędach) i lirycy, nie pasuje da dušy polskaho narodu, i jak palaki jaje nie razumieli. U toj čas, kali šlachta na Biełarusi začytywałasia tworami Kondratowiča, kali tut kožnaje słowo znachodziło adhałosak, kožny abraz-adbićcie ŭ dušach čytačoŭ, polskaja krytyka surowa sudziła jaho twory. Hetak polski krytyk Bartošewič pisaŭ, što Kondratowič daje «nižejšaho radu tworčasć, a zmiest jaho tworoŭ ubohi i prastacki». Stanisłaŭ Tarnoŭski pisaŭ, što u Kandratowiča, dobryje tolki pierekłady z lacinskaj mowy polskich paetoŭ, a ŭłasnaja tworčasć — mała wartaja. — Zatoje canili jaho u hranicach kolišniaj Litwy; tut jon byŭ u siabie doma, i nawat sam Kondratowič nazywaŭ siabie paetam miejscowym (domowy).
Aprača polskich wieršoŭ, Kondratowič dla nas biełarusoŭ daŭ ješče i twory na čysta biełaruskaj mowie. Biełaruskije twory Kondratowiča aprača dwoch-troch kawałačkoŭ dahetul ješče nie drukawany. Časć rukapisoŭ biełaruskich tworoŭ Kondratowiča maje p. Korotynski u Waršawie, i kažuć, bytcym hetyje wieršy manicca wydać adna z waršaŭskich knihareń.
S papieroŭ astaŭšychsia pa Obuchowiču (hetak sama nikoli nie drukaWaŭšym swaich tworoŭ biełaruskim paecie s pad Słucka), my wiedajem, što Kondratowič mnoha pisaŭ pa biełarusku i pisaŭ choraša. Obuchowič pasyłaŭ swaje biełaruskije wieršy Kondratowiču i sam prahledaŭ biełaruskije wieršy Kondratowiča; ŭ piśmie da Kondratowiča jon pisaŭ:
|
U haworcy jość ružnica |
Włast.