|
Паперы прыйшлі ў турму з Акружнога,
Што зараз зачнецца суд пасьля Каляд!
Сядзела-ж там нашага брата і многа,
Было і нявінных паміж намі шмат!
Быў пан, што у банку краў грошы чужыя,
Быў пісар, што выдаў паперы благія…
Я сам тут сядзеў, а за што? Каб спыталі,
Дык я-б не сказаў, і яны-бы ня зналі.
А пісана так: „што страбіў жывы знак.“ —
Калок на капцы (быў гнілы, як бурак)
Пры полі маім мне стырчаў так, як скула,
Наехаў кабылай і слуп той зьвярнула.
Каб-жа люльку паліць было чым не красаўшы,
Агонь разлажыў, той калок пашчапаўшы.
Прыехаў да дому, пасеяўшы грэчку,
Закінуў кабыле, забраўся на печку.
На заўтра праспаўшыся добра, у ранку
Завець мяне сотнік, стукнуўшы па ганку:
Ураднік склікае народ аж на поле,
Пісаць там штось трэба яму ў пратаколе.
Пайшоўшы гляджу я, аж ён штось пытае:
„Чыя то граніца і грэчка от тая?
Хто слуп асьмяліўся спаліць самапраўна!
Калі то было? — ці даўно, ці нядаўна“?…
Ураднік-жа піша, а я дык сьмяюся,
Кажу: „Ох, я надта сябе ды баюся!
Пытаю: „ці брат твой, ці бацька гніляк,
„Што ўзяўся пісаць пратол шчыра так?
„Ці можа той кол толькі ёсьць твой зямляк?
„А можа вялікі якісь быў начал,
„Ці спраўнік, ці большы яшчэ гэнарал?
„Прыблуда! схавайся, адкуль ты прыйшоў,
„У нас ужо досыць такіх прыбышоў,
„І кожны згніе, бо як кол тут убіўся,
„А зрублены пень там згніе, гдзе радзіўся!
„Кабыла мая дык усіх вас паверне,
„Ня то што чапаць, але толькі як п…
А людзі рагочуць, зыйшоўшыся з хат,
Бо кожны ўтапіць-бы ўрадніка рад.
А ён тыкі тое, што я кажу піша:
Другі раз спытае, чаго не паслыша.
Мяне-ж яшчэ болей ды сьмеласьць бярэ.
А дзядзька мой блізка за гоні гарэ;
Я-ж біч яго ўзяўшы, ды ззаду зайшоў,
Урадніку тройчы як дам між вушоў!
Аж ён закрычаў: «калавур, тут разбой!»
І зноў запісаў, ўзяў паперы з сабой,
Як сеў на каня, дык аж пыл закурэў!
Народ-жа са сьмеху увесь аж памлеў.
Сьмяёмся сабе, а таго не ўдагад, —
Ураднік — начальнік, ня то што наш брат.
За тыдзень-жа сотнік павесткі прыпёр,
Каб мы усе заўтра зьявіліся ў двор:
Тут пан прыляцеў, аж на тройцы з званком,
Распытываць будзе пад строгі закон.
Тут некуды дзецца, на заўтра чуць сьвет,
Мужчын з два дзесяткі, дванаццаць кабет,
Ідзём да двара, за малым ня дзьве мілі.
Ідзём, а чаго? каб мы зналі, хоць сьнілі
Адзін кажа: выйшаў то пэўна указ,
Каб скінуць падаткі якія із нас;
Другі — што зямлі дададуць, ці аброк
Даруюць за прошлы, ці гэты хоць рок.
Лгуць бабы, што біскупа вернуць ізноў,
Ці можа біць розгамі будуць паноў,
Затое, што немцам усё прадалі,
І надта па шмат што даўгоў завялі:
У банках усе аж па вушы сядзяць,
Кідаюць двары, на Парыжу глядзяць;
Усе пушчы зьмялі у жыдоўскі кішэнь
І жывуць так бяз заўтра, абы з дня ды на дзень!
Ніхто не згадаў, чаго клічуць у двор,
Ніхто не паняў, што сотнік прыпёр!
Прыходзім у двор, — той начальнік ёсьць тут.
Выходзе да нас, апрануўшы сурдут,
Пытаецца так: «А за што вы, рэбяты,
Урадніка здулі, ледзь трапіў да хаты?»
— „За тое, мы кажам, што надта ён ласы:
„Што любіць яешню, курэй і каўбасы,
„Унадзіўся надта ён лазіць па хатах,
„Ды нюхаць, каторай муж служа ў салдатах;
„Ды надта цікавы, каторы што мае
„Ня то што ў сьвірне, ў кішэнь заглядае;
„Сьвіньнёй гаспадарыць у нашым гародзе,
„Праз дзьверы улазе, праз вокны выходзе,
„На полі слупкі — і да іх яму наўда,
„Таго-ж не ўтаропе, гдзе крыўда, гдзе праўда:
„Ен гад, каб пісаць, а рабіць — то ня робе,
„А нам дык ён так, як той кашаль ў хваробе!“
Мы-ж гэтак лапочам, а ён усё піша,
Пытаецца толькі, а сам — як ня слыша;
А потым чытае: „Такія то людзі
„Урадніка білі, цягалі за грудзі;
„Прызналіся самі і як і чым білі,
„І зналі самі, што закон праступілі,
„Супроці начальства, законнай уласьці!
„І змовілісь вёскай урадніка ўкласьці.
„Зачыншчык-жа я, — або я той калок
„Спаліў, а другіх я ў бунт увалок;
„Дык мяне у вастрог той-жа час запярці
„І судзіць найстражэй па вялікай стацьці!“
„Чытае ён гэтак, а мне дык здаецца:
Ен з нашага брата і з праўды сьмяецца:
ў законе-ж ўсе роўны і пан і мужык,
А што-ж то ураднік за велькі індык?
Як ён каго трэсьне, дык гэта нічога,
Яго-ж не даткні, так як Юр‘я сьвятога“.
То так думаў я, ажно выйшла ня тое!
Ураднік — на службе, то дзела другое:
Тагды сьцеражы ты яго, як тэй скулы
Бо ён — то ня ён, а то ёсьць артыкулы,
Разьдзелы, стацьці і ўсе зводы закона!
Мужык-жа, наш брат, той усюды варона.
Здалося мне, што ці дурню, ці шэльме,
Ці хітры ён будзе, багаты хоць вельмі,
Мундзір хоць надзенеш жупан хоць-бы новы,
А дурнем-жа будзе дурны безгаловы;
А шэльму-жа нюхам пачуе сабака,
І ўсюды для шэльмы чэсьць будзе аднака.
І прыказка-ж кажа, што Бог ня целя,
З усей грамады пазнае круцеля!
Законы-ж, а думачкі нашага брата,
Як ноч а то дзень; гэта — будні, то — сьвята!
Вот гэтых законаў паняць я ня мог;
За гэта-ж цяпер я папаўся ў вастрог.
Цяпер ужо тут, дык мне вочы працёрлі,
Пазнаў, як у бацькаву хату запёрлі…
Ото-ж і завуць і мяне на той суд.
Вучыць шанаваць і начальства, і кнут.
І слуп, што гніець, стаючы ля дарог,
Бо начал, кнут і слуп то даў Бог!
|
Прапануем да спампаваньня!