Kazimier Swajak (1931)/XII
| ← XI. Adnosiny K. Swajaka da pryrody | XII. Ahulny wysnaŭ Літаратуразнаўчая праца Аўтар: Адам Станкевіч 1931 год |
Прапануем да спампаваньня!
XII. Ahulny wysnaŭ.
Badaj usio čaławiectwa pieražywaje siańnia ciažki kryzys u wa ŭsich halinach swajho žyćcia: u ekanamičnaj, socyjalnaj, relihijnaj, etyčnaj, kulturnaj. Za pieršaje miejsca ŭ wyzwaleńni čaławiectwa z hetkaha pałažeńnia zmahajucca miž saboj rožnyja dumki, rožnyja doktryny, rožnyja świetahlady. Najbolš napružanuju i wytrywałuju baraćbu za ludzkija dušy wiaduć dwa krajnija mahutnyja kirunki: chryścijanstwa, pradusim katalictwa, i materjalistyčny komunizm.
Chto z hetych kirunkaŭ pieramoža i, pieramohšy, ci wylečyć čaławiectwa z jahonaj sučasnaj hłybokaj i duchowaj i fizyčnaj niaduhi? Woś istota ŭsiej sučasnaj prablemy.
Na moj pahlad, nadta mahčyma, što časowa pieramoža toj, dla kaho ŭ baraćbie dobryja ŭsie sposaby i pradusim sposaby siły fizyčnaj, heta znača — biazbožny materjalistyčny kamunizm. Ale mocna wieru, što kali i hetak staniecca, dyk pieramoha sučasnaha komunizmu budzie sapraŭdy tolki časowaja. Duša čaławiečaja, što nosić u sabie „abraz Božy“, zaprahnie sabie woli, adpawiednaha swajej natury žyćcia i ŭ rezultacie znojdzie jaho. Znojdzie-ž adpawiednaje swajej natury žyćcio duša ludzkaja u tej nawucy, jakaja z wysi niabiesnaj aświatlaje patreby čaławieka i materjalnyja i duchowyja — heta ŭ chryścijanstwie, abnoŭlenym pakutaj jaho wyznaŭcaŭ, adrodžanym i abjadnanym u wadnu Wialikuju Uniju i datarnawanym da sučasnych ludzkich, jak socyjalnych, tak i da ŭsiakich inšych słušnych patrebaŭ.
Prydzie čas, kali i kamunizm sučasny pad upływam Praŭdy pazbudziecca ŭsiaho taho, što ŭ im jość falšam, pazbudziecca relihii materjalizmu, datarnujecca da sapraŭdnaj natury čaławiečaj i da jaje sapraŭdnych patrebaŭ; a tady nastupić kali ŭžo nia synteza chryścijanstwa i kamunizmu, dyk ich zbližeńnie i supracoŭnictwa na karyść ahulna ludzkuju. Wieru, što heta niekali nastupić: les extremes se touchent — krajnaści schodziacca miž saboj — kaža mudraja francuskaja pahaworka.
Niešta padobnaje, kali nia susim toje, wykazaŭ u swaim časie i twarec sučasnaha komunizmu Lenin u swajej hutarcy z katalickim ksiandzom, kali hetak kazaŭ:
„Čaławiectwa imkniecca da sawietyzmu. Sawietyzm — heta tolki kwestyja času. U praciahu sotni hadoŭ nia budzie siarod narodaŭ inšaj formy ŭradaŭ. Adzinaja — na maju dumku — pasiarod ruin sučasnych instytucyjaŭ astaniecca hierarchija katalickaja, bo ŭ joj systematyčna hadujucca tyja, katoryja praznačany dla kirawańnia inšymi. Nichto nia rodzicca ani biskupam, ani papiežam, tak jak rodzicca kniaziem, karalom, carom; kab stacca pawadyrom, kiraŭnikom u Kaściele Katalickim, treba wykazać zdolnaść da hetaha. Na hetaj mudraj konstytucyi imienna i apirajecca heta wialikaja maralnaja siła katalictwa, dziela jakoj jano ad 2 tysiač hadoŭ spraciŭlajecca pieramožna ŭsim buram i katoraja zrobić jaho niepieramožnym i ŭ budučynie. Siła Katalictwa — heta wyklučna siła maralnaja, a nie siła prymusu. Čaławiectwa adnak patrabuje i adnej i druhoj. I dziela hetaha ja pradbaču — kazaŭ Lelin, pryciskajučy dabitnym hołasam hetyja słowy — ja pradbaču, što ŭ budučynie budzie tolki adna forma ŭradaŭ: sawiety i adna relihija — katalictwa. Tak waš, jak i moj ideał spoŭniacca… škada tolki, što my abudwa hetaha nie dačakajem“. („Osservatore Romano“ 23.VIII.1924; pawodle „Przegl. Katalicki“ 27.IX.1931, № 37).
Da hetaha treba tolki dadać, što katalictwa henaje, ab jakim hawora Lenin — heta budzie Wialikaje Chryścijanskaje Abjadnańnie, Wialikaja Suświetnaja Unija.
A što-ž z biełaruskim narodam? U kamuniźmie sučasnym niama Biełarusi i jaje narodu, bo ŭ hetaj teoryi narod jak taki ahułam nie pryznajecca. Budučynia Biełarusi ŭ henym adrodžanym, abjadnanym, suświetnym chryścijanstwie. Ab hetym-ža latucieŭ u natchnionych dumkach swaich biełaruski paet-myśliciel Kazimier Swajak. Da hetych-ža dumak buduć jašče niaraz waročacca syny Biełarusi, jakija buduć dalej pracawać nad biełaruskaj narodnaj ideolohijaj.