Перайсці да зместу

Biełarusskaja Chrestomatija (Эпімах-Шыпіла)/Ściepan i Taciana

З пляцоўкі Вікікрыніцы
12. Panskoje ihryszcze 13. Ściepan i Taciana
Паэма
Аўтар: Аляксандр Шункевіч
27 кастрычніка 1890 году
Крыніца: Даследаванні і матэрыялы. — 2017. — Т. 3; бач. 246-251, 277-278
14. Wiasnowoj paroj
Іншыя публікацыі гэтага твора: Сьцяпан і Тацьцяна. Рукапіс захоўваецца ў БДАМЛіМ, ф. 66, воп. 1, адз. зах. 1256, арк. 35v–41v.

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




13. Ściepan i Taciana.

Ŭ niadzielu sonce dobra hreła,
Śpiewałi (piejali) ptuszki jak wiasnoj;
Z wakna na wulicu hladzieła
Taciana chmurnaju duszoj.
5 — „Czy doŭha|ż budu ja czakaci?
„Aż mnie ŭżo zbrydała daŭno;
„Calutkij dzień siadzieć u chaci,
„Hladzieć na wułicu ŭ wakno.
„Czy ŭłaśnie toje jon nie znaje,
10 „Szto ja markotna biaz jaho?
„Czy ułaśnie serca sam nie maje?
„Czy sam nie znajeć jon majho?
„Ściepan, Ściepan! Ty mnie bażyŭsia,”
Mai ty ruczki caławaŭ…..
15 „Nichaj ty lepi-b utapiŭsia,
„Kali bażby nie datrymaŭ!….
No, dziakuj Bohu, zwieczareło;
Na niebie miesiac zaświaciŭ.
Taciana hrubku zatapiła.
20 Ściepan tyc ŭ chatu — jak tut byŭ!
— „Aj! dobryj wieczar, maja krala!
„Maje ty zołocce, moj świet!
„Mianie ty doŭha praczakała,
„No zadzierżaŭ mianie susied!
25 „U karczmie, ŭ Jankiela sustreŭsia,
„A ja daj ciahu da ciabie!
„No, szto|ż ty chmurnaja takaja?
„Susim u woczy nia hladzisz?
„Jak biazjazykaja, chłuchaja,
30 „Jak pień nasupiŭszyś maŭczysz…..
Skazawszy tak, Ściapan rukami
Tacianu ŭsiej duszoj abniaŭ,
I smaczna tłustymi hubami
Ŭ szczaku jaje pacaławaŭ.
35 Taciana ŭsia paczarwianieła
I jak asina zatrasłaś;
Dusza jaje pawisialeła, —
Kaho czakała, dażdałaś.
Łuczynu chutka zapaliła,
40 U kuchniu zbiehała, attul
Abrus pryniesła, stoł nakryła,
Dastała z skryni suchich dul,
Arechaŭ troszku, syra, sała,
Kałacz pszanicznyj, haradzkoj,
45 J jaszcze taho siaho dastała,
Harjełki nie było adnoj.
Ściepan tut[1], doŭho nie czakaja,
Z chalawy plaszku wynuŭ tut:
„Hladzi, moj świecik, nia pustaja!”
50 Skazaŭ Tacianie Ściepan szut:
— „Ciapier, hałubka, wypjem troszku;
„Ja znaju, wypjesz ty sa mnoj;
„Nia abdziaresz mianie, jak koszka,
„Choć pażartuju ja z taboj….
55 „Kali hałoŭku nam zakrucie,
„Czaho my budzim biadawać?
„Nichaj ja skisnu, udaŭlusia —
„Smaczniej za toje budzim spać!
„A baćka twoj, ty|ż mnie skazała,
60 „Pajechaŭ z matkaj na kirmasz;
„Zatym Ściepana ty czakała,
„Zatym siahonnia wieczer nasz!
„Zdarowa ż budź, maja Tacianka!
„Hladzi! ja wyhnuŭ ŭsio da dna,
65 „Choć kroszku pawialika szklanka,
„Badaj-by tresnuła jana!
„I ty tak, pi! — biaż prymuszennia!
„Na szto mazolić nam jazyk;
„Na szto nam panskoje ściaśniennia
70 „Ja pa mużycki pić prywyk!” —
— „Szto mnie zrabić, nichaj tak budzie,
„Dopre|ż skażu tabie, Ściepan!
„Chto tolka chto kaho zabudzić
„Nichaj jon treśnie, jak toj zban!
75 „Kałi ty zdumajesz, pakiniesz,
„Mianie abmaniesz, — wier duszoj
„Ty jak sabaka marnie zhiniesz
„Wot chrest kładu sabie swiatoj!
„A ja ciabie kali (zabudu) pakinu
80 „Nia budu szczyreńka lubić:
„Nichaj jak suczka lepi zhinu,
„Jak biaz ciabie na świecie żyć!”
— „Oj jej! Taciana, szto ty breszesz
„Nichaj toj zhinie, prapadzie!
85 „Nichaj ŭsiò budzie, jak ty życzesz,
„A ja, wot chrest, lublu ciabie!”
Ściepan z Tacianaj tut abniaŭsia,
Prycisnuŭ mocna da siabie,
I smaczna, szczyra caławaŭsia,
90 Jak błin sażrać chacieŭ jaje.
Daŭno i noczka nastupiła,
Pad pieczkaj piewień użo pieŭ,
Siało ŭsio spało, cicha była,
Ściepan z Tacianaj ŭsio dureŭ.
95 „Nu, Ściopa, hodzie! pahulali,
„Para tabie iści damoŭ
„Bajuś, kab naszy nie zastali,
„Sztob nie dastałoś mnie iznoŭ!
„Ty-ż pomnisz…. letoś na humniszcze
100 „Kab troszku — mnie z taboj by daŭ!
„Jak my pryszli ŭ humno s ihryszcza,
„A baćka moj tam naczawaŭ!…
„Jon trochu czuŭ, choć byŭ i pjany,
„Na zaŭtra młosna było mnie,
105 „Jak jon czasaŭ spinu Taciany,
„Jana hareła jak ŭ ahnie”……
— „Jaszcze czuchutoczku, Taciana!
„Nichaj z taboj ja pasiadżu;
„Tabie zdajecca — jaszcze rana!
110 „Daj trochu ŭ woczy pahladżu!
„Siadź, miłka, pieśniu zaśpiewajem,
„Jak pieli letoś my z taboj:
„Ty pomnisz: „Oj! za hajem, hajem!”
„Albo: „Jszła dzieŭka za wadoj!”
115 — „Aj! cicho, Ściopa, niechto skrypnuŭ….
„Sabaka bresze….. musić jon!….
„Biaży|sz u kleć, kab tam nia pisnuŭ…..
„A to watknie tabie rażon!”
Jak czort u kleć Ściepan pamczaŭsia,
120 Ŭ kucie na kurtoczki prysieŭ,
Sa strachu czuć jon nia skanczaŭsia,
Swajej duszoj nia zahawieŭ.
— „I hdzie adrazu chmiel tut dzieŭsia?”
Tak dumaŭ Ściopka: — „sztob ty zdoch!
125 „Czamu skwoź ziem nia prawaliŭsia,
„Ty mnie ŭ kaściach zasieŭ Cimoch!
„Jaszcze jana — i toje sioje….
„Z jej zładzić można — ale jon
„Jak had!… ŭ jom ŭsio siadzić lichoje,
130 „Jon dla mianie jak toj rażon!
„Oj, mocnyj Boże! trudno życi
„Na hetom świecie siracie,
„Sztob tolki horki ślozy lici,
„U nożki kłaniacca biadzie.
135 „Czy ja biaz doli uradziŭsia?
„Czy baćka, może być praklaŭ?
„Czy ad mianie Boh atchiliŭsia,
„Szto szczaścia, doli mnie nie daŭ?
„Ŭ adnu dziaŭczynu ukachaŭsia;
140 „Jak biaz jaje na świecie żyć?
„Dyj baćka dobryj nia ŭdaŭsia,
„Iści jej zamuż nia wialić.
„Czy ja jakij użo pjanczuha,
„Jak hetyj dumajeć Cimoch?
145 „Czy ja, Boh kryje, wałacuha?
„Albo biaz ruk, albo biaz noh?
„Czy ja, jon widzie, nia pracuju?
„Czy ja jakij nibudź hultaj?
„Czy sam siabie ja nia szanuju?
150 „Albo jakij ja szarłataj?” —
Tak dumaŭ Ściopka cicha ŭ kleci,
I z żalu czuć czuć nie zawyŭ,
Ale ŭ biadu pużaŭsia ŭleźci,
Cimoch sztob skury nia złupiŭ. —
155 Taciana ż, biednaja Taciana
Sama nie znała, szto rabić;
Jana była czutaczku pjana,
Chacieła tut zahałasić.
Jana na ŭsio ciapier zabyła,
160 Zabyła ŭsio z stała prybrać,
U jaje ŭ woczkach paciamnieła,
A baćka z matkaj tut stajać,
Hladziać na stoł: pustaja placha,
Abjedki syra, kałacza,
165 Na łaŭce niejczaja siermiaha,
I musić Ściopki smarkacza….
Śmiaknuŭ ŭsio baćka i sa złości
Jak harknieć razom jak u zwon:
„Chto byŭ, chto tut, jakija hości?
170 „Z jakich najechali staron?
„Skaży mnie, miłaja daczuszka!
„Kaho ty trachtawała tak?
„Tut musić Ściopka byŭ, pjanczużka?
„Niaboś, jon znaje, hdzie jość smak!
175 „Jon znaje, raki hdzie zimujuć!
„Hdzie można z dzieŭkaj pahulać,
„Baćki hdzie doma nie naczujuć.
„Hdzie można swoj trybuch napchać!
„Ale pastoj! ja dabiarusia!….
180 „Złaŭlu — nia budzić doŭha żyć!
„Nichaj skwoź ziem’ ja prawalusia
„Bo serce wielmi ż mnie kipić!
„A tym’ czasami, maja dzieŭka,
„Tabie na pamiać treba dać,
185 „Sztob doŭha pomniła hałoŭka,
„Siabie jak treba szanawać!
„Ja adhaniu tabie achwotu,
„Ty baćku dobra budzisz znać,
„Na wiek zakaiszsia u chatu
190 „Kachanka Ściopku upuskać.”
Skazaŭszy tak raspirazaŭsia
Ŭzjaŭ ŭ ruki dziahu tut Cimoch,
I Tacianu haścić pryniaŭsia
Szto siły mieŭ, jak tolki moh.
195 Taciana mocna hałasiła,
Da baćki rynułaś da noh
Duszoj ŭsiej szczyreńka prasiła,
Kab pażaleŭ jaje Cimoch.
A jon kudy! jak had zajeŭsia
200 Tacianu dziahaj łupcuwaŭ,
Aż pot z jaho rakoju liŭsia,
I może|b dzieŭku dakanaŭ,
Kab maci: „hodzie!” nie skazała,
Jaje ŭżo załaść uziała,
205 Tacianu z ruk nia atabrała
U kleć jaje nie upierła,
Pakul Cimochi złość atojdzie
I drychnuć laże na krawać —
Tady Taciana ŭ chatu ŭwojdzie
210 Zaŭsiody tak rabiła mać.
— „Ściepan! chwaroba, majo licha!
„Kaduk ciabie jaszcze nia ŭziaŭ?”
Skazała tam Taciana cicha,
A Ściopki pył daŭno prapaŭ….
215 Adroksia nawet jon siermiahi,
Jak bić Tacianu staŭ Cimoch,
Kab i jamu nie daŭ jon dziahi,
Jon z kleci ŭciok, jak tolka moh.

A.O. Szunkiewicz

[Wydrukowano w „Минскомъ Листкѣ” za r. 1889 № 18, z kąd i spisałem w Petersburgu 18 27/X 90. Narzecze według słów autora przeważnie Minskiego powiatu, w którem nie używa się takich słów jak „maŭlaŭ” i 3 osoba singul. terezniejszego czasu po większej części kończy się nie na ć, a — na e.].



  1. Зьверху дапісана: że.