Aświeta (1936)/XII

XII. Narodnyja damy
Публіцыстыка
Аўтар: Станіслаў Грынкевіч
1936 год

Прапануем да спампаваньня!

XII. Narodnyja damy.

Adna z wielmi wažnych i miłych formaŭ aświety. Arhanizujucca narodnyja damy wielmi roznajaka, najčaściej pry inšych užo isnujučych ustanowach kulturnych ci mienš časta ekanamičnych. Časta samatužnuju arhanizacyju narodnych damoŭ bačym i na wioscy biełaruskaj. Henyja sproby pakazywajuć chutčej na nienarmalnyja ŭmowy aświetnaje pracy na siańniašniaj wioscy biełaruskaj.

Charakterna dziela narodnaha domu, što jon źjaŭlajecca nadbudowaju hramadzkaha, najčaściej kooperatyŭnaha, supracoŭnictwa ludziej. Dom Narodny budzie hramadzkaju škołaju wyšejšaje stupieni.

Ustanowa henych damoŭ dawoli jašče maładaja. Heta wypład nastrojaŭ i padziejaŭ z XIX stahodździa. Źjaŭlajucca jany recham i zmahańniem proci niebiaśpieki lišnie wialikich roźnicaŭ, wyklikanych bujnym raźwićciom promysłu, jaki pahražaŭ padziełam narodu na dalokija sabie sfery i klasy. Heta była demokratyčnaja sproba znajści złučwo pamiž roznymi sferami adnaho narodu. Kali my majem siańnia inšyja adnosiny da idei narodnych damoŭ, dyk heta pakazwaje na raźwićcio pahladaŭ, na niezaležnaść u peŭnym sensie ad pieršapačatnaha charaktaru henaje ŭstanowy.

Wiedajem roznyja typy narodnaha domu. Asnaŭnyja typy buduć hetkija:

1. Narodny dom z metami haspadarča-aświetnymi. Pry hetkim narodnym domie zaŭsiody budzie kooperatyŭnaja krama, krama z pryładami haspadarskimi, kasa pazyčkowaja, małačarnia, bibliateka, čytalnia, sala, dzie narod moža sabracca, sala teatralnaja, uprawy roznych tawarystwaŭ.

2. Narodnyja damy aświetna-hramadzkija.

3. Narodnyja damy tawaryska-aświetnyja.

Asnaŭnaja ideolohija Narodnaha Domu: 1. kolektyŭnaje supracoŭnictwa hramady ludziej, 2. žywyja, dziejnyja adnosiny da kultury, samaŭzhadawańnie siabie i hramady, 3. prywyčka da hramadzkaje pracy na hruncie nadta miłym biaz ničoha nakinutaha.

Ustanowu N. D. u poŭnym sensie henaha słowa nia lohka sarhanizawać. Dziela hetaha treba, kab byli na miascoch adzinki i arhanizacyi, jakija ŭmieli-b padtrymać henuju ideju, dzie jość užo nachił i peŭnaja praktyka ŭ halinie aświetnaj i haspadarčaj. N. D. patrabuje hruntu dziela siabie. Dobra tady, kali hetki dom budzie ŭžo nia dziela adnaje wioski, a nawat dziela cełaje hminy ci na‘t niekalki hminaŭ, ci prynamsia častki pawietu.