— Сьмех і песьні хлопцаў і дзеўчат будзілі некалі ночны спакой гэтых палёў. Увесь кавалак аж да Сярэдніх Дарог засевалі нашы мужыкі… — даканчываў дзед сваю мову.
Мужыкі хадзілі с хмурнымі тварамі і мерылі шырокімі крокамі поле, каторае належала цяпер да двара. Яны астанаўляліся, радзіліся, шукалі спосаб вярнуць назад сваю зямліцу.
— А вы вось шчэ пахадзілі-б па полі, — сьмеяўся з іх дзед: можэ што і вы́хадзілі бы.
— А што-ж ты кажэш рабіць? — пыталіся мужыкі.
— Мне ня трэба зямлі. Я, брат, — у вырай скора; досі тапталі мае ногі сырую зямлю. Вунь гдзе мая земля! — і стары Юрка паказаў рукою на могілкі с трухлявымі крыжамі, што сіратамі стаялі ў полі, як і самі могілкі, абкопаные невысокім пешчаным валом.
Раз, ужо ў позную восень, грамада мужыкоў прываліла ў школу. Сцепана выбралі дэпутатам і атправілі яго да вучыцеля.
— Пане вучыцель, — пачаў Сцепан, прышоўшы на кватэру вучыцеля: мы маем
