unijackim papam zakon nie dawaŭ abiecanych prawoŭ. Dachody ruskich papoŭ — prawasłaŭnych i unijackich — byli takije małyje, što parochu (nastajacielu prychoda), kab prakarmić swaju siaḿju, prychodziłosia tak sama jak i prostamu mužyku abrablać swoj kawałak ziamli.
Takoje pałažeńnie źwiertało uwahu nawat polskich karaloŭ, i, jak świedčyć sam Jan-Kazimir, miejscowyje pany prymušali ruskich duchoŭnych asobaŭ adbywać pryhon razam z sielanami, a takže sudzili ich swaim sudom i paddawali kary. U kancy katoliki damahalisia nawat skasawańnia asobnaj Unijackaj hierarchii i pryłučeńnia unijatoŭ da katalictwa. „Žalacca unijackije biskupy piered Boham, piered światym ajcom i św. Rymskaj cerkwaj, — pisaŭ u 1664 hadu unijacki biskup Jakub Suša ŭ Rym da papieža, — žalacca, z zadziŭleńniem bačučy, što ŭsiudy ŭ našaj baćkoŭščynie znachodzicca ci mała panoŭ łacińnikoŭ, katoryje damahajucca piered światoj Stalicaj Apostolskaj taho, kab nas, unijackich biskupoŭ, skasawać, kab mieńnia našy pryłučyć da katalickich biskupstwoŭ i kab pakinuć nam tolki manachoŭ i biełych papoŭ, ale paddaŭšy ich pad ŭłaść łacińnikoŭ“.
U 1697 hadu bytcam dziela taho, kab zraŭnawać prawy „Litwy“ s Polščaj, było pastanoŭleno, kab wa ŭsich sudoch wialikaho kniažstwa Litoŭskaho užywali polskaj mowy zamiesta biełaruskaj, katoraja z najdaŭniejšych časoŭ była mowaj uradowaj (hasudarstwienaj). Z hetaho času ŭžo naša „polskaja“ šlachta družna pačynaje wycieśniać swaju spradwiečnuju mowu s publičnaho užytku dy pakidać jaje adno da prywatnych patreb, užywajučy tolki u znosinach i hutarcy z sielanstwam.
Kala 1717 hodu źjawiŭsia tajny prajekt, kab skasawać „ruskuju“ wieru i narodnaść u hranicach Polščy; hety prajekt maniŭsia skasawać nia tolki prawasłaŭje, ale i Uniju, katoraja ŭsiož-tki była rulskaj wieraj.
Z Bazyljanskimi manachami palaki mirylisia, bo patrapili skarystać z ich pomačy dla apalačywańnia biełarusoŭ, ale za toje wielmi nie lubili świeckaje „biełaje“ duchawienstwo. Časta spatykajem my u polskich piśmieńnikoŭ cełyje chwalebnyje hymny ab swabodzi, jakaja panawała ŭ Polščy, ale tut źjaŭlajecca pytańnie: dla kaho i jakaja była heta swaboda? Swaboda wiery, praŭda, była ŭ Polščy ŭ časie panawańnia kniazioŭ z rodu Jahajły, abo, inačej kažučy, była
