U časie reformacii ŭsie nowyje kirunki myśli prymusili ludziej lepiej uhledacca ŭ žyćcio, bracca da nawuki i šyreńnia aświety, a pobač budzilisia nacionalnyje dumki. Jak u Polščy wiadomy myślicień Modžejeŭski padyjmaŭ pytańnie ab ustrojstwie nacionalnaj katalickaj cerkwi z bohasłužebstwam u polskaj mowie, tak u nas haračym słowam budziŭ nacionalnuju dumku Symon Budny i Wasil Tiapinski. Tiapinski ŭ pradmowie da swajho Jenanhiella, pisanaho aa biełarusku, tak biaduje nad tahdyšnim słabym samapačućciem nacionalnym biełarusoŭ… „duchoŭnyje učycieli piśma ruskaho nie znajuć, nie razumiejuć i nia bačuć“… niema i škoł biełaruskich …„začym u polskije (škoły), albo u inšyje… siebie i dzieci swoje biez wstydu zaprawujut (addajuć wučyć)“. Kinutaja nacionalnaja dumka raźwiwałasia. Druhi niewiadomy piśmieńnik z prawasłaŭnaho abozu ŭ krychu paźniejšyje ŭžo časy pryčynaj nacionalnaho ŭpadku Biełaruskaho narodu ličyć niedachwat nacionalnaj praświety, kažučy hetymi słowami: „iž Ruś, spospolitowaŭšysia z imi (palakami), pazawidzieli ich abyčajem, ich mowie i naukam i, nie majučy swoich nauk, u nauki Rymskije swaje dzieci dawać pačali: katoryje z nawukami k wiery ich nawykli i tak po mału-mału naukami swojemi usie panstwo Ruskoje do wiery Rymskaj prywieli, iž potomkowo kniažat Ruskich z wiery prawosłaŭnaj na Rymskuju wykreścilisia i naźwiski i imiony sobie pootmieniali, jakoby nikoli nie znalisia byci potomkami błahočeściwych prarodzicielej swaich… Bo koliby byli nauku mieli, tohdy by za niewiedomościu swojeju nie pryšli do takoje pohibieli“.
Reformacki ruch na Biełarusi mieŭ wialikaje praświetnaje značeńnie, ale razam s tym prynios i šmat škody.
Religijny ruch ustanawiŭ zhodu pamiž Litwinami i Biełarusami. I adny i druhije mahli pracawać razam u kulturnym ruchu i razam u sprawach nacionalnaj niezaležnaści ad Polščy. Zdawałosia, što nie było na heta lepšaho momentu. Tym časam wyjšło inačej: Litwa i Biełaruś, zamiesta dajści niezaležnaści ad Polščy, saŭsim z jeju złučylisia.
U 1548 hadu pamior Žygimont (Stary). Litoŭska-Ruski kniaź Žygimont-Aŭhust zaniaŭ i polski pasad. Žygimontu-Aŭhustu pryjšłosia kniažyć u časie samaho razharu reformacko-religijnych sporoŭ. Tymčasam Maskoŭskije wojny hrazili poŭnym upadkam hasudarstwa. Pierebiehčyki z Maskoŭskaho kniažstwa — jak kniaź Kurbski i inšyje
