Старонка:Karotkaja historyja Biełarusi (1910).pdf/24

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

kniazioŭ i zawiaści roznyje palepšeńnia (reformy) u hasudarstwie. Ale ŭ jaho byli ješče i inšyje mety: jon chacieŭ zasnawać mocnaje hasudarstwo, katoroje było by zusim niezaležnaje ad Polščy, i samomu karanawacca na Litoŭska-Ruskaho karala. Hetaj metaj i kirawaŭsia Witoŭt praz usio swajo žyćcio.

Pierš na pierš wialikamu kniaziu treba było prycišyć udzielnych kniazioŭ, a hetych kniazioŭ było mnoha, i kožny z ich nie chacieŭ mieć nad saboj nijakaj ŭłaści, nikoha nie chacieŭ słuchać, a pry najmienšaj swarcy zazywaŭ tatar, albo kryžakoŭ na pomač; z hetaj pryčyny ciahnulisia biezkaniečnyje damowyje wojny. Witoŭt na ŭsich ich patrapiŭ nałažyć swaju ruku i prycišyć. Inšyje ŭdzieły pryłučyŭ da hasudarstwa. Kirawanyje žaleznaj rukoj Witoŭta, udzielnyje kniazi prycichli. U 1396 hadu Witoŭt źjechaŭsia z ziaciem swaim, kniaziem Maskoŭskim, u Smalensku, hdzie jany ŭstanawili hranicy Litoŭska-Ruskaho i Maskoŭskaho kniažstw. Ciapierašnije huberni: Wilenskaja, Kowienskaja, Haradzienskaja, Suwalskaja, Padolskaja, Wałynskaja, Smalenskaja, Mienskaja, Mahiloŭskaja, Witebskaja, Kijeŭskaja, Černihoŭskaja, Kacierynosłaŭskaja, Chiersonskaja i Orłoŭskaja, a tak sama čaści Kałuskaj i Tulskaj prynaležali da Witoŭta. Hasudarstwo jaho ciahnułosia ad hranic Pskoŭskich i wioski Možajska (107 wiorst ad Maskwy) da Haličyny i Mołdawii z adnej starany, a z druhoj da bierehoŭ rek Oki, Suły i Dniepra.

Ciažej za ŭsio Witoŭtu było paładzić s Polščaj: usio, što jon rabiŭ dobraho dla swajho kraju, išło jak raz suproć žedańnia palakoŭ. U Polščy pad tyje časy byli ludzi razumnyje, chitryje i dobryje palityki. Choć sam Jahajło byŭ čeławiek słaby, hruby, niedalnozorki, ale im kirawaŭ wielmi razumny palityk Zbihniew Oleśnicki. Z im i prychodziłosia Witoŭtu hłaŭnym čynam zmahacca.

Na źjezdach Wilenskim 1401 h. i Horodelskim 1413 h. Litoŭska-Ruskije bajary atrymali polskije šlachockije herby. Panom padabalisia źjezdy i herby, a bolš za ŭsio padabalisia im prywilei (prawy nadanyje) nad stanam sielanskim. Witoŭt praz palcy hladzieŭ na źjezdy, herby i prywilei, katoryje šlachta sama sabie ŭstanaŭlała. Abježdžajučy šyrokaje swajo hasudarstwo, Witoŭt sam uhledaŭsia ŭ žyćcio i patreby narodu. Bačučy ciažkaje pałažeńnie „ziemian haspadarskich“ (dasłoŭno: ziemleroboŭ carskich — drobnych haspadaroŭ, chutaran), Witoŭt dawaŭ im roznyje prawy i palahčeńnia ad pawin-