persydzkich caroŭ. Dziela hetych skarhaŭ, a takža dziela častych napadaŭ, jakija rabili samaranie, Izraelity ich strašna źniena widzili, tak što parwali z imi usialakija znosiny. I tak, Izraelity ličyli za hrech uwajści ŭ dom samaranina, jeści razam z im abo nawat uziać kubak wady z jaho ruk. Da pahłybleńnia hetaj nienawiści pryčynilasia jašče i toje, što Manasses, unuk archiświatara, nie chacie u paddacca prawu Majsieja i byŭ prymušany pakinuć Jeruzalím. Jon pajšoŭ da samaranaŭ i tam zbudawaŭ na hare Garyzim druhuju światyniu, čym adciahnuŭ samaranaŭ ad Jeruzalimu. Ad hetaha času samaranie mieli swaju światyniu i swaju službu Božuju i parwali zusim znosiny z Izraelitami. Mahčyma, što da hetaha padziełu pryčyniłasia takža staraja nienawiść, jakaja daŭniej istnawała pamiž Judejskim i lzraelskim karaleŭstwam.
Staradaŭnyja napisy ŭ Babilonie, jakija niadaŭna adkapali, uspaminajuć, što Kir šanawaŭ kožnuju relihiju i zatym zahadaŭ wiarnuć Izraelitam usie światyja pasudziny, jakija Nabuchadanozar zabraŭ byŭ z światyni.
Nia ŭsie Izraelity zachacieli skarystać z carskaha dazwołu i wiarnucca ŭ biednuju, zrujnawanuju Palestynu. Wiarnulisia tolki tyja, jakija lubili swaju baćkaŭščynu i žadali ŭznawić jaje słaŭnuju prošlaść. Tyja-ž, katoryja astalisia, dachodzili ŭ Persyi da wialikaha bahaćcia i wysokich stanowiščaŭ, ale časta byli zaležny ad kaprysaŭ roznych carskich namieśnikaŭ, jak ab hetym świedčyć historyja Estery.
Estera była dačkoju prostaha Izraelity. Baćki jaje rana paŭmirali i jana astałasia siratoju. Wyhadawaŭ jaje rodny dziadźka-Mardachaj. Estera była wielmi strojnaja i dziela swajej strojnaści spamiž usich dziaŭčat była wybrana na žonku persydzkamu caru Asweru. Car wielmi jaje palubiŭ i adnasiŭsia da jaje prychilna.
U toj čas namieśnikam cara byŭ Aman. Jon nia moh pieranieści taho, što Mardachaj nie chacieŭ jamu kłaniacca i wystaraŭsia ŭ cara zahad, kab wybić usich Izraelitaŭ u adzin dzień pa ŭsiej dziaržawie. Dla Marda chaja pryhatowiŭ asobnuju šybianicu. Ale ŭžo u apošniuju hadzinu za swoj narod zastupilasia Estera. Jana adwažna ŭwajšła da cara, upała jamu da noh i hetak maliła: „Daruj žyćcio mnie i majmu narodu, za katory ja zastupajusia, bo wydany my, ja i moj narod, na strašnuju śmierć". Kali car dawiedaŭsia ab usim i kali jamu pakazali šybianicu, wystaŭlenuju dla Mardochaja, jon tak aburyŭsia, što zahadaŭ pawiesić na jej Amana, tymbolej, što Mardochaj pierad hetym byŭ wykryŭ zmowu na cara i hetym wyratawaŭ cara ad śmierci. Takim čynam Estera wyratawała swoj narod ad zhuby. Na pamiatku hetaha zdareńnia žydy dahetul abchodziać świata Purym i sławiać Esteru, jak swaju zastupnicu.
Car Aswer, ab katorym tut idzie hutarka — heta persydzki car Kserks I. (485-464 pierad Chr.)
Paśla pawarotu z niawoli Boh tak-ža pasyłaŭ da Izraelitaŭ swaich prarokaŭ. I tak padčas budawańnia światyni žyŭ prarok Aggiej, jaki paciašaŭ narod i zaachwočwaŭ da pracy. Uadnym časie z Aggiejem i paśla jaho žyli jašče dwa praroki: Zachar i Malachij. Heta ŭžo buduć apošnija praroki pierad Chrystom.
Prarok Zachar praz niejki čas prarakawaŭ adnačasna z Aggiejem, ale hałoŭnaja jaho dziejnaść prypadaje na paźniejšy čas. Praroctwy jaho adnosiacca da budučyni Izraela. i da prychodu J. Chrysta. Zachar u duchu praročym užo jakby bačyć Mesyjaša-Zbaŭcu, jaki ŭwachodzić u światy horad pry radasnych woklikach narodu i dziela taho zwaročwajecca
