raspustu, zładziejstwy. A tut čaławiek robie drenna i čuje, što drenna — niešta jamu kaža, jakiś hołas, hołas sumleńnia ŭścia-ž prypaminaje: nie zabiwaj, nie čužažoń, nie kradzi i h. d. Čamu taki silny hety hołas, što jako čaławiek nia moh pazbycca za ŭsiu historyju swajho žyćcia na ziamli? Adkul jon i čamu jon taki nawiazčywy i niazniščymy, što jaho pazbycca nielha? — Boh, twarec wolnaj i razumnaj (duchowaj) dušy čaławiečaj — ułažyŭ, ustawiŭ hety zwon, ci zawiesiŭ jaho ŭ dušy čaławiečaj.
2. Što kaža ab istnawańni Boha filozofija?
Filozofija jość nawuka nawuk. Kožnaja paasobnaja nawuka maje swoj ułasny abjekt (pradmiet), metody (darohi) i, paznaŭšy najbližejšyja pryčyny hetych swaich abjektaŭ, dachodzić da jakohaś niawiedamaha X i tut zatrymoŭwajecca, jak heta my bačyli ŭ siami zahadkach świetu. Nawuki fizyčnyja, pryrodaznaŭstwa, razhladajuć usie prymiety i prawy materyi fizyčnyja, chimičnyja, mechaničnyja, biolohičnyja, ale što hetaja materyja, žyćcio, skul jany? — pryrodaznaŭstwa nia wiedaje — pieradaje hetyja pytańnia na razlad filozofii. Tak sama nawuki humanistyčnyja apiswajuć i znajuć prawy čaławieka jak adzinki, siamji, narodaŭ, ale čym jość sutnaść čaławieka, siamji, hramadzianstwa — adstupaje nawukam filozofičnym — i t. d. treba skazać ab kožnaj asobnaj nawucy. I filozofija maje niekalki addziełaŭ. Ale jość u jej najahulniejšy addzieł, katory zajmajecca byćciom naohul, ci hetaje byćcio budzie wiečnaje, ci časowaje, materyjalnaje, ci duchowaje, indywidualnaje, ci ŭniwersal-
