rodnikam-ža tady byŭ, jak my bačyli, spolščany Biełarus katalik.[1]
Niamała tak-ža spryjaŭ Biełarusu kataliku kiravać svaje dumki ŭ biełaruski bok i praśled rasiejskim uradam śpiarša Unii, jak viery ŭsiož biełaruskaj, a ŭrešcie i łacinskaha katalictva. Heta zmušała jaho da samaabarony i viery i nacyi. A kab baranić što, dyk treba jaho znać. Voś-ža abarona i ad ucisku relihijnaha viała prosta i da svajho rodu śviedamaści nacyjanalnaj. Navat taki revalucyjaner, jak Kalinoŭski, zaklikaje baranić Uniju ad praśledu maskoŭskaha, jak vieru dziadoŭ svaich.
Ale da ŭsiaho hetaha musim jašče dadać nastupnaje. Peŭnie-ž, varunki, u jakich čałaviekadzinka, ci čałaviek-narod, ci hramadzianstva žyvie, dziejać na jaho duža značna, adnak nie kasujuć jaho voli, jaho indyvidualnaści. Varunki, u jakich apynuŭsia naš narod z svajej intelihiencyjaj u XIX st., jak my bačyli, i jak heta apisali ŭspomnienyja biełaruskija aŭtary, adyhrali vialikuju rol u tym kirunku, što ŭ vialikaj miery byli pryčynaj abudžeńnia ŭ katalickaj napoŭspolščanaj biełaruskaj šlachty biełaruskaj dumki, choć u ahulnych rysach, choć u zarodku. Adnak nie adny tut hetaha dakanali pryčyny charaktaru palityčnaha, hramadzka-ekanamičnaha i relihijna-kulturnaha. Da hetych pryčyn musim dadać jašče adnu - heta ŭpłyŭ na dušy henaj našaj napoŭzdenacyjanalizavanaj intelihiencyi zachodniaj, katalickaj kultury, tak ščylna tady złučanaj z ramantyzmam, a tak-ža ŭpłyŭ tych z Zach. Eŭropy nacyjanalna-vyzvolnych ruchaŭ, jakija šyroka raź-
- ↑ А. Цьвікевіч — "Западно-Руссизм", бач. 184-190;
306-308.
У. Ігнатоўскі — Гіст. Бел. ў ХІХ і ў пач. ХХ ст. Менск, 1928. бач. 84 -94; 152-162; 181-191.
