— 46 —
domymi sa swajej sprawiadliwaści. Ustrojeny byli łazarety, apteka, kramy. Što hod adbywalisia ŭ Retowie wystaŭki sielska-haspadarskaj žywioły i sielanskich wyraboŭ. U dwornych uradach, sudach i škołach abawiazywała mowa litoŭskaja, tolki ŭ siaredniaj školi nawučali pa polsku.
Hetyje, hodnyje pašany, čyny lepšych abywateloŭ našaho kraju papiaredziła myśl humanistaŭ, katoraja paźniej wyliłasia ŭ hołosny klič „bractwa, roŭnaści i woli“ ŭsich ludziej. Za hety klič i da našych dzion idzie zmahańnie pamiž barcami za wolu narodaŭ i starońnikami staroha ładu. I siahońnia, jak i sto hadoŭ tamu, lepšyje ludzi značać žywot swoj biazmiernaj achwiarnaściu dla doli narodu i, jak daŭniej, mała majuć paśledawacieloŭ. Ale jak sonce pieremahaje ćmu, tak praŭda pieremahaje kryůdu, pamału, ale biezupynna, krok za krokam napierad.
Biełaruś i Litwa.
Stasunki Biełarusi z Litwoj siahajuć wielmi daŭnych časoŭ. Adzin piśmiennik XI wieka, kanonik Adam Bremenski, u swajej kronicy kaže, što ŭ pahanskije ješče časy biełarusy družna žyli z litwinami: mieli supolnych bahoŭ i jeździli adny da adnych na pakłanieńnie swaim światyniam. I nie dziŭno, bo i Litwiny i Biełarusy wyznawali adnu supolnuju pahanskuju, kryŭskuju wieru, mieli supolnaho staršaho nad usimi swaimi duchoŭnikami — Krywe-Krywejtu. Mieli supolnych bahoŭ: Piaruna, Kaladu i inš.
Dobryje stasunki miž biełarusami i litwinami nie papsawalisia i ŭ tyje časy kali biełarusy pryniali chryścijanstwo. Tym bolej, što hryścijanstwo na Biełarusi nie adrazu ŭmacawałosia, a doŭhi čas našy pradziedy malilisia ješče i chryścijanskamu Bohu i bahom pahanskim. Nawat imiony dzieciam dawali dwa: adno — pahanskaje, druhoje — chryścijanskaje. Hetak my bačym, što kniazi Połackije majuć pa dwa imiony, a paźniej i kniazi litoŭskije.
Dobryje stasunki pattrymliwalisia ješče i supolnymi palityčnymi interesami. Biełaruś z najdaŭniejšych časoŭ na žyćcio i śmierć wiadzie baraćbu za swaju niezaležnaść at Kijeŭska-Ruskich kniazioŭ, a Litwa at Prusii i Palakoů. I ot u XI i XII wieku ů družynach połackich kniazioŭ my bačym zaŭsiody najomnaje litoŭskaje wojsko. Litwiny razam
