— 39 —
tory prybyło kala sta duchounikaŭ. Usie wydatniejšyje biełaruskije mahnackije rody, jak: Kiški, Chodkiewičy, Hlebowičy, Sapiehi, Słužki, Zawišy, Wišniewieckije, Wojny, Pacy, Abramowičy, Wołłowičy, Zenowičy, Puzyny, Horskije, i šmat inšych, byli kalwinistami.
Inšyje z historykoŭ reformackaho ruchu na Biełarusi dahadywajucca, što kniaź Mikałaj Radziwiłł Čorny, šyručy kalwinizm, mieŭ na meci palityčnuju dumku: jon chacieŭ zrabić hetu wieru wieraj nacyonalnaj, kab adharadzicca at Polščy.
Pa śmierći Mikałaja Radziwiłła kalwinizm pačaŭ raspadacca. Šmat chto z wydatniejšych jaho paplečnikoŭ, u tym liku i Symon Budny, pryniali nawuku Socyna. Italjaniec Lelij Socyn piarečyŭ traistaści Boha. Pašyreńniu Socyanstwa na Biełarusi šmat pamoh uciekač z Maskowii Chwiados Kosy.
Socyanjancoŭ (abo unitaryjoŭ) uziali pat swaju apieku familii Kiškoŭ i Oleśnickich. Stali atkrywacca drukarni dla šyreńnia knižak u duchu hetaj nawuki: u Zasłaŭli kala Minska, i u Lubčy kala Nowahrudka.
Nie hladzia na hetkaje chutkaje šyreńniesia, reformacki ruch nie ŭmacawaŭsia kareńniami na Biełarusi. Pryčynaj hetaho było toje, što šyryłasia reformacija tolki pamiž šlachtaj i mieščanstwam. Na sielan tady mała zwiertali uwahi. Druhaja, wažniejšaja pryčyna, što ruch reformacki raźbiŭsia na mnoha asobnych sekt, katorych sučasniki naličali da 70—80. Sektanty wádzilisia pamiž saboj i adny adnym, a najbolej usiej sprawie, škodzili. Pad kaniec XVI stulaćcia pačynajecca upadak reformackaho ruchu. U hetym časie da baraćby z reformacijej uaružyŭsia katalicyzm. Katalictwo da zmahańnia s protestantyzmam wysunuło zakon Jezuitoŭ.
Najpierš pajawilisia Jezuity ŭ stalicy dzieržawy — ŭ Wilni, ŭ 1569 hadu. Jany pakazali siabie kiemnymi krasamoŭcami i chutka zdabyli ŭstup u mahnackije haspody, jak bahamolcy i spawiedniki, a takže, jak damowyje wučycieli, a ŭ kancy ŭziali ŭ swaje ruki škoły, jakie patrapili naładzić lepiej za inšych.
Pačaŭsia šparki pawarot našaho panstwa i šlachty da katalictwa. Čatyry syny kniazia Mikałaja Radziwiłła byli ŭžo katalikami, a adzin z ich, kniaź Juryj, staŭsia nawat wileńskim biskupam. Za Radziwiłłami pajšli Sapiehi, Chodkiewičy i inšyje. Mikałaj Sirotka Radziwiłł wydaŭ 5.000 čyrwonych załatych na wykuplańnie kalwinskaj Biblii, wydanaj
