Старонка:Хрэстаматыя новай беларускай літэратуры (1927). Выпуск III.pdf/63

Разьзявіўся моцна²) мужык. Чорнай трубою глядзіць скрыўлены рот. На языку таксама пясок. Ha ноcе таксама. Упарты,¹⁷) відаць, быў мужык, не даваўся. Яго галавой, як сахою, аралі людзі па зачарованых гонях. Вунь і сьлед ёсьць на прухкай зямлі. Якраз баразна.

Яго цягнулі за ногі галавой уніз.

— Іначай нельга было, — казалі панскія найміты, — брыкаўся, шэльма!

— Рат…

Тут хрыплы голас абарваўся. Нібы бочка трэснула і… аман. Толькі вочы вылезьлі на лоб, мужыцкія вочы шчырыя, жаласьліва страшныя й нямыя. Сьлёзы — кап-кап з іх, і мокрыя сьцежачкі расціраліся па зямлістым твару мужыка.

— Хліп-хліп! Хліп-хліп! — ціхі плач рваўся з валасатых грудзей.

Да самага вечару прыдзецца галышком пасядзець у мурашніку. Праступак быў вялікі — прыгоньнік украў булку хлеба з панскае пякарні. Надта ўжо дзеці есьці хацелі жаласьць прабіла.

∗
∗     ∗

Чорнай дзяругай вісіць асеньняя ноч над зямлёй. Ні зоркі аднэй зьверху, ні іскрачкі нідзе. Вые вецер асеньні, вые, як галодная зьвярына. Рыскае вільготны¹⁹) гад пад буйным дажджом і кідае з пазухі гнілой жмуты страхоцьцяў ва ўсе бакі. Стогне пустое поле. А дождж плюхае аб жорсткае іржаньнё, якое тырчыць на зачарованых гонях, як няголеная барада старога дзеда. Войкаюць тры хвойкі, ківаюцца ўва ўсе бакі і крэкчуць.

Жуць і няпрытул спацыруюць на цёмных абшарынах. Золкасьць коціцца атрутным макам над зямлёй. Доўгая-доўгая асеньняя ноч. Канца ёй няма.

Упрыся вухам у цемру і пільна прыслухайся: шэпт, чалавечы шэпт пад трыма хвоямі хаваецца. Трывожнае, жутка-злоснае „шу- шу-шу“ гойдаецца адтуль…

Кінь моцна²) вокам у цемру і рупна пазірайся: цені, тры чалавечыя цені шавеляцца пад трыма хвоямі. Хто іх клікаў сюды а поўначы глухой? — Лёс, нядоля мужычая!

Дзікі, прадсьмертны крык нырнуў з-пад хвоек; такі крык, ажно ўся зямля закародзілася. Рэзалі чалавека, мучылі яго ў глушы.

Цішыня…

Рыдлёўка глуха соўвалася ў зямлю, шорхалася, дзынкала аб каменьне. Доўга шапталіся тры цені, а потым утанулі, расплыліся ў чорнай вільготнай воўне асеньняй ночы.

Назаўтра трывога пайшла гуляць па ўсёй ваколіцы:

— Пан прапаў… пан прапаў…