краёх: у Швабіі, Франконіі, Тюрынгіі і Саксоніі, над Рэйнам і ў Альпах зьбіраліся сяляне і вымагалі ад паноў прыняцьця гэтых артыкулаў".
Здавалася ўжо, што паўстаньне будзе ўдачным для сялянства. Ужо навет мéсты далучыліся да руху, навет некаторыя рыцары прыймалі ў ім учасьце, абыймаючы каманду над сялянскімі дружынамі. Такім сялянскім правадыром быў адважны Гец ф. Бэрліхінген "з жалезнаю рукою", швагра Зікінгена. Ён арганізаваў у Гэйльброне новы ўрад; тамака-ж, пад кіраўніцтвам Вэндля Гіпля, чалавека асьвечанага, былі апрацаваны новыя законы для Нямеччыны, і каліб гэныя законы ўмацаваліся, дык Нямéччына мéла-б трывалыя і пэўныя асновы для расцьвету.
Нажаль, большасьць паўстанцаў не паслухала сваіх лепшых правадыроў, якія радзілі ім памяркоўнасьць. Тут, то там лютасьць, зразумелая ў нявольнікаў, якія рвуць вязаўшыя іх вякамі путы, выявілася ў крывавых падзеях. Асабліва шалела паўстаньне ў Тюрынгіі, дзе на чале разьюшаных народных масаў стаяў анабаптыст Тамаш Мюнцэр; ён прарочыў, што царства божае" настане тады, як згінуць усе магутныя грэшнікі гэтага сьвету.
І вось Лютар, ядыны чалавек, які мог-бы стрымаць узварушаныя элемэнты, кіруючы рух на спакайнейшыя шляхі, падтрымліваючы ў ім добрыя зачаткі соцыяльнае рэарганізацыі, а выкідаючы анархічныя дамéшкі,-аказаўся ў гэтым страшным, але нязвычайна важным мамэнце чалавекам маладушным, абаронцам магутных і здраднікам справы тых самых народных масаў, якіх дагэтуль быў прадстаўніком і якія гэтак яму верылі. Праўда, на пачатку паўстаньня ён прызнаў жаданьні паўстанцаў справядлівымі і навет намаўляў князёў, каб гэныя жаданьні прынялі. Але, калі агонь, распалены яго-ж уласнай навукаю, разгараўся ў усё большы і большы пажар, асабліва, калі яму сталі закідаць віну ў крывавых падзéях, ён, замест таго, каб супакойваць і паступаць разважна, даў вопю свайму раздражненьню і закранутаму самалюбству. У лісьце "Проці разбояў і душагубаў" ён радзіў уладзе, забіваць бунтаўнікоў, як шалёных сабак. Гэты ўчынак Лютара будзе вечнай плямай на яго дзейнасьці. Рады лютара ахвотна паслухаліся тыя, для каго былі напісаны. Ян Саксонскі, наступнік Фрыдрыка Разумнага, і гэсэнскі ляндграф Піліп вырушылі з вялікім, добра вымуштраваным войскам проці бязладна сабраных натоўпаў, далі генеральную бітву пад Франкенгаўзэнам і пэўне-ж "дайшлі бліскучае перамогі". Мюнцэра захапілі ў палон і аддалі на лютую сьмерць; наагул, зьдзéкаваліся над пабітымі ворагамі, не зважаючы на законы божыя і людзкія.
