Эмоцыянальная лірыка індывідуальных перажываньняў не дае нам, такім чынам, у "Гусьляры" вовых у параўнаньні з "Жалейкай" матываў.
Агульны фон яе, як і раней, застаецца сумны, сатканы з мзланхоліяй, з ціхага задумленыя аўтара над сваёй адзінокай доляй.
Больш цікава тут разумовая, філёзофская лірыка „Гусьляра".
Элемэнты філёзофскай рэфлексыі мы знаходзілі і ў "Жалейцы", але там гэта паасобныя штрыхі пэсымізму, якія не даюць нам цэльнага прадстаўленьня аб сьветапоглядзе поэты. У „Гусьляры" зауважваецца спроба шчыльна падыйсьці да разьвязваньня розных, гэтак званых, праклятых пытаньняў. Поэта зазначае свой асаблівы нахіл да задумленьня. Ён кажа:
|
Мае думкі, быццам кумкі, |
У сваіх думках поэта выяўляе імкненьне абхапіць увесь космос, ён жадае па скрыдлах сваёй мысьлі падняцца высока над зямлёй і прасякнуць у жыцьцё пават нябесных сфэр; поэта кажа:
|
Птушкай-бы ляцеў, ляцеў |
У такіх імкненьнях вызначаецца напружаная праца мысьлі, жаданьне разабрацца ў розных філёзофскіх проблемах. Часткаю поэта знаёміць нас з вынікамі працы, з тымі адказамі, якія даваліся ім на філёзофскія пытаньні. У "Гусьляры", напрыклад, выразна выяўляецца пэсымістычная філёзофія агностыцызма; поэта зазначае:
|
Нязнанай сілай праве сьветам |
Для поэты ўвесь сьвет―гэта толькі бязьмежная арэна нараджэньня, існаваньня і сьмерці; сіла, якая кіруе гэтым процэсам, нязнана.
Побач з некаторымі адзнакамі агностыцызма ў Янкі Купалы выяуляецца ідэя хаоса, як сутнасьці рэчаў, і ідэя колазварота.
Ідэя хаоса выразна выступае ў вершы "Зьнямога", дзе поэта гавора:
|
Безнадзейна, бястрывожна, |
