Наперадзе ўсюды клякоча. У першую ноч мы спрабоўвалі орыентавацца. З прычыны таго, што параўнаўча ціха, то мы чуем, як бесьперастанку, да самага відна, грукацяць за фронтам тране транспорты ворага. Кат гаворыць, што яны не адыходзяць, а падвозяць войска, амуніцыю, знарады.
Ангельская артылерыя атрымала падмацаваньне: гэта мы зараз-жа чуем. Управа ад фэрмы стаіць, прынамсі, на чатыры дваццаці-з-паловай мілімэтравых батарэй больш, а за таполевым гаем пастаўлены мінамёты. Апрача таго, прыбыў цэлы шэраг гэтых маленькіх францускіх агідных лёгкіх гармат з разрыўнымі гранатамі.
Мы ў прыгнечаным настроі. Праз дзьве гадзіны пасьля таго, як мы забраліся ў бліндажы, па нашых акопах пачынае біць нашая артылерыя. Гэта ўжо ў трэці раз за чатыры тыдні. Калі-б гэта былі толькі промахі, ніхто-б і ня супярэчыў-бы, але справа ў тым, што гарматы вельмі знасіліся. Яны трапляюць проста па нашым вучастку, — да таго часта бываюць няверныя прыцэлы. У нас за ноч дзеля гэтага двое параненых.
Фронт — гэта клетка, у якой даводзіцца нэрвуючы чакаць, што здарыцца. Мы ляжым пад бліндажам і напружана перажываем невядомасьць. Над намі пануе выпадак. Калі ляціць знарад, я магу нахіліцца — і гэта ўсё; куды ён трапіць, я не магу дакладна ведаць, не магу гэтага адхіліць.
Гэта той рок, яві робіць нас бязуважнымі. Некалькі месяцаў сядзеў у бліндажы і гуляў у скат. Праз некаторы час устаў і пайшоў даведацца знаёмых у другім бліндажы. Калі я зьвярнуўся, — ад першага бліндажу нічога не засталося: ён быў ушчэнт разьбіты цяжкім знарадам. Я зьвярнуўся да другога і падышоў якраз у час, каб дапамагчы яго адкопваць: яго пасьпела засыпаць. Як выпадкова тое, што я магу быць забітым ці параненым, так выпадкова я магу застацца і жывым. Я магу быць расьціснутым пад бясьпечным бліндажам, а ў чыстым полі я магу, застаючыся некранутым, вытрымаць дзесяцігадзінны гураганны агонь. Кожны салдат застаецца жывым толькі дзеля тысячы выпадкаў. І кожны салдат верыць у выпадковасьць.
Нам даводзіцца сачыць за сваім хлебам. З таго часу, як акопы ўжо ня трымаюцца ў ранейшым парадку, лік пацукоў значна ўзрос. Дэтэрынг сьцьвярджае, што гэта найвярнейшая адзнака набліжэньня падзей.
