жыцьцё, і ў мяне жыцьцё. Я абяцаюся табе, таварыш! Гэтага ніколі больш ня здарыцца!
Праменьні сонца падаюць наўскасяк. Я атрупеў ад зморы і голаду. Учарашні дзень уяўляецца мне як у імгле, я ўжо не спадзяюся выбрацца адсюль. Галава мая ідзе кругам, і я нават не заўважваю, што надышоў вечар. Пачынае зьмяркацца. Цяпер мне здаецца, што вечар надыходзіць вельмі шпарка. Яшчэ адна гадзіна. Калі-б было лета, дык яшчэ тры гадзіны, і яшчэ адна гадзіна.
Раптам я пачынаю дрыжаць ад страху, што мне што-небудзь перашкодзіць зьвярнуцца. Я ўжо ня думаю пра забітага, цяпер ён мне зусім абыякавы. Раптам я паўнюся прагай да жыцьця, і ўсё, што я парашыў раней, зьнікае. Толькі, каб не наклікаць зноў няшчасьця, я мэханічна балбачу далей: — я ўсё зраблю, што я табе абяцаў, — але цяпер я ўжо ведаю, што я нічога гэтага не зраблю.
Раптам мне ўспадае на думку, што мае таварышы могуць страляць у мяне, калі я буду паузьці. Яны-ж ня ведаюць, што гэта я. Я буду крычаць, калі дойдзе да страляніны, каб яны мяне пазналі. Я буду ляжаць перад акопамі да таго часу, пакуль яны мне не адкажуць.
Першая зорка. На фронце, як і раней, спакойна. Я ўздыхаю і з хваляваньня гавару сам да сябе:
— Цяпер бяз глупстваў, Паўль, спакойна, Паўль, тады ты будзеш выратаваны, Паўль!
Калі я кажу сваё імя, мне здаецца, што гэта гаворыць нехта іншы, і словы мае набываюць нейкую ўладу нада мной.
Цемрадзь згусла. Маё ўзбуджэньне сьціхае. З перасьцярогі я чакаю першых ракет. Пасьля я выпаўзаю з варонкі. На забітага я забыўся. Прада мной распрасьцёрлася наступіўшая ноч і бледна асьветленае поле. Я заўважваю наступнае паглыбленьне. У той момант, калі сьвятло гасьне, я сьпяшаюся туды, зноў абмацваю вачмі мясцовасьць, кідаюся ў наступную яміну, хаваюся, паўзу далей.
Я набліжаюся. Раптам пры сьвятле ракеты я бачу як пасярод дротавых загарожаў нешта соўгаецца. Я прытойваюся. У наступны раз я зноў бачу тое-ж самае. Гэта, бясспрэчна, таварыш з нашых акопаў. Але я сьцерагуся да таго часу, пакуль не распазнаю нашых шлемаў. Тады я крычу.
Адразу чутно ў адказ маё імя:
— Паўль, Паўль!
