— Да, Ляўшун вредны чалавек. Ды і народ з яго ласкі стаў не такі, як быў раней: нядобрае ён нешта замышляе; пазірае воўкам і гаварыць з табою ня хоча. Трэба пазіраць за ім.
— А вот у мяне ёсьць сьвежы лісток, — казаў той самы Сьцёпка сабраўшымся сялянам і даставаў з-за пазухі проклямацыю.
Сяляне цесным кружком садзіліся каля Сьцяпана. Лямпу зьнімалі на стол і ставілі яе ў гаршчок. Лісток чыталі доўга. Многа было ў ім незразумелага для сялян. Былі там такія словы, каторых яны ніколі ня чулі.
— А праўда! — казалі сяляне, як лісток дачытваўся ўвесь: — у нашай, напрыклад, воласьці шэсць вобчастваў, а каб памерыць нашу зямлю, то ў нас яе будзе пэўна меней, як у двары.
— Меней! — засьмяяўся Сьцяпан: — у нас усяго 3 тысячы маргоў, а ў пана — 27 тысяч! Гэта я добра ведаю.
— От ты і шукай праўды!
— Шукай — нойдзеш!..
Далей сяляне гаварылі аб тым, як цяпер трудна ім стала жыць; што дваровае поле, як падкова, абкружыла іх благія палеткі і што няма як і кроку ступіць, каб не папасьці ў панскія лапы.
— Эгэ! — круціў стары Юрка сівою галавой, а я, нябогі, яшчэ сам, як быў маладым хлопцам, пасьвіў быдла пад Дубамі. А ў затоках, што цяпер арандуе старшыня і царкоўны стараста, усё сяло лавіла рыбу. А рыбы, рыбы было!
І дзед ня раз гаварыў пра зямлю пад Дубамі, пра заплавы на рэчцы, каторыя калісь-то належалі да мужыкоў.
Сяляне слухалі, і злосьцю і зайздрасьцю гарэлі іх вочы.
II
— На начлег сюды мы езьдзілі, — гаварыў стары Юрка, ходзячы раз у сьвята з сялянамі па полі, — коняй тут пасьвілі. Пад гэтымі старымі дубамі агонь калісь-то клалі. І дзед прыглядаўся на зямлю, як-бы шукаў даўнейшага вогнішча, каб падцьвярдзіла яно яго праўду. Але ня было ніякага знаку: пяцьдзесят панскіх ніў вырасьлі ўжо на гэтым полі.
— Сьмех і песьні хлопцаў і дзяўчат будзілі некалі начны спакой гэтых палёў. Увесь кавалак аж да Сярэдніх Дарог засявалі нашы мужыкі… — даканчваў дзед сваю мову.
