пежнікі, яны цягнуліся да багатых гарадоў нашых продкаў, нясучы смерць і разбурэнне народу.
Беларусы Полацкай зямлі, пры падтрыманні Пскоўскага, Ноўгарадскага, Смаленскага княжстваў усталі на абарону сваёй радзімы, сваёй культуры. З 1202 па 1229 гады, г. зн. на працягу 27. год, ішла самая жорсткая барацьба на подступах да Полацка. Ваяўнічыя дружыны палачан, пад кіраўніцтвам князя Уладзіміра, разграмілі нямецкіх псоў-рыцараў, затрымалі іх рух на ўсход. Але праз некалькі год нямецкія захопнікі рушылі ў паход на беларускія і рускія землі праз Мінск. Пад Мінскам нямецкіх псоў-рыцараў разбіў Мінскі князь Васілёк. У 1238 годзе нямецкія захопнікі зрабілі трэцюю спробу ўварвацца ў беларускія і рускія землі праз тэрыторыю цяперашняй Пінскай обласці. Пад горадам Драгічынам, Пінскай обласці, нямецкіх захопнікаў разбіў украінскі князь Даніла Галіцкі.
Нямецкія захопнікі не заспакойваліся. Будучы тройчы бітымі на беларускай зямлі, яны ў 1242 годзе пашлі ў паход паўночнаусходней па тэрыторыі Прыбалтыкі, з наме рам захапіць Пскоў і Ноўгарад. «Аляксандр Неўскі, -пісаў Маркс, -выступае супроць нямецкіх рыцараў, разбівае іх на ільду Чудскага возера так, што прахвосты былі канчаткова адкінуты ад рускай граніцы» (архіў Маркса - Энгельса. Том V, стар. 344). 5-га красавіка 1242 года нямецкім псам-рыцарам было наладжана «Лядовае пабоішча».
У слаўных справах Аляксандра Неўскага яго правай рукой быў беларус Якаў Палачанін. Ён разам з Аляксандрам Неўскім вадзіў слаўныя дружыны граміць нямецкіх псоў-рыцараў пад Пскоў, Ноўгарад і ў Прыбалтыку.
Перамога Аляксандра Неўскага на ільду Чудскога возера ў той момант, калі рускі народ адчуваў страшэнныя вынікі татарскіх набегаў, а частка яго зямель была захоплена татарамі, паказала ужо тады, што ў барацьбе славянства супроць нямецкіх захопнікаў рускі народ з'явіўся рашаючай сілай.
Беларускі народ з самых старажытных часоў развіваўся ў цесным садружастве з брацкім рускім народам. Першая дзяржава беларусаў-Полацкае княжства ў ХІ-м стагоддзі было адным з мацнейшых княжстваў ва Усходняй Еўропе. На чале яго стаялі беларускія князі, якія карысталіся вялікай папулярнасцю ў сваіх сучаснікаў.
Полацкі князь Уладзімір пакінуў аб сабе памяць, як аб змагары з нямецкімі захопнікамі. Уладзімір Полацкі рабіў паходы на Рыгу, каб адабраць у нямецкіх захопнікаў спрадвечныя землі свайго народа. Ён не раз аказваў дапамогу лівам і эстам у барацьбе з нямецкімі захопнікамі.
У барацьбе супроць татарскіх захопнікаў беларусы таксама прымалі актыўны ўдзел. Вядомы многія паходы супроць татар беларуска-літоўскага князя Вітаўта. У войсках Дзмітрыя Данскога, якія разграмілі ў кастрычніку 1380 года татар на Кулікавым полі, былі дружыны Полацкага князя Андрэя, яго брата Дзмітрыя, а таксама іншых беларускіх князёў. Полацкі князь Андрэй быў адным з бліжэйшых паплечнікаў Дзмітрыя Данскога.
З гераічнага мінулага, якое падцвярджае салідарнасць славян у барацьбе з захопнікамі, яркім прыкладам служыць Грунвальдская бітва. 15 ліпеня 1410 года паміж горадам Таненбергам і сялом Грунвальд аб'еднаныя сілы славян нанеслі сакрушальны ўдар нямецкім захопнікам. Супроць немцаў змагаліся рускія, беларускія, украінскія, польскія, чэшскія і літоўскія атрады. Рашаючую ролю ў гэтай бітве адыгралі рускія і беларускія палкі. 3 91 харугві, якія ўдзельнічалі ў бітве супроць немцаў, 20 харугвій было беларускіх.
Немцы нацкоўвалі славянскія народы адзін на другі і актыўна садзейнічалі захопу беларускіх, украінскіх і рускіх земляў іншымі народамі. Карыстаючыся тым, што Паўночна-Усходняя Русь была заняволена татарамі, і пад выглядам таго, што некаторыя славянскія народы заставаліся яшчэ язычаскімі, германскія рыцары пры падтрымцы Ватыкана, пачалі «крыжовыя паходы» супроць палякаў, славяна-прусаў, літоўцаў і іншых народаў Прыбалтыкі, а таксама супроць беларусаў. Нямецкія псы-рыцары не раз рабілі спробу дамовіцца з татарамі аб разгроме Русі. Гэты план быў сарваны Аляксандрам Неўскім, які нанёс паражэнне немцам на Чудскім возеры.
Беларускі народ вёў шматвяковую гераічную барацьбу і не раз паўставаў супроць сваіх прыгнятальнікаў. У канцы ХІІІ стагоддзя літоўскія магнаты распаўсюдзілі сваю ўладу на Полацкую зямлю. У першай палове XIV стагоддзя літоўскія князі ўстанавілі сваю ўладу ў Турава-Пінскай зямлі. Некалькі пазней Літва авалодала таксама і зямлёй цяперашняй Украіны.
У ХІV стагоддзі стварылася вялікая літоўская дзяржава, у склад якой уваходзілі беларускія і ўкраінскія землі. У пачатку XIV стагоддзя Літва захапіла Смаленскую зямлю. Значная большасць насельніцтва вялікага княжства Літоўскага складалі беларусы, украінцы і рускія.
Пачатак фарміравання беларускай народнасці адносіцца да другой паловы ХІІІ стагоддзя, калі адбыўся разрыў усходняга славян-
