Вайна прыйшла! Ужо атручана паветра порахам. Тысячы вёрст да Белграду, а чамусьці здрыгаюцца сэрцы няпэўнасьцю…
Вось, вось! Хто пільнуе гарматы, каб яны ня бухнулі над Нявою? Як справа з міннымі загарожамі пад Рыгай, Рэвэлем, Кранштатам? У забясьпецы? Напэўна! «Храбрае воінства»…
«Яго імпэратарскае вялічаства абвясьціла армію і флёт на ваенным становішчы!»
«У Кіеве абвешчаны прызыў ратнікаў першага разраду за 1911, 1912 і 1913 гг.!»
Гэтак пяе хор галасоў безьлічы юркіх, фаворных газэтчыкаў!
І весткі, што лятуць з дзесяткаў вуснаў — вострымі шпулькамі пранізваюць прагны на навіны людзкі натоўп. Поўнасьцю, дасканала аплёў яго атрутны подых вайны…
Але якое вайны?
Яскравае адчуваньне выпірае наповерх — вайны нязвычайнай.
Дагадкі, пляноўкі, раздумы знаходзяць трывалую падставу ў запхнутых далей вестак з Лёндону, з Рыму, з Токіо.
Няўжо-ж блытаніна законаў капіталістычнага разьвіцьця абмяжуецца двума-трыма краінамі? Яго моцныя сеткі ахуталі увесь сьвет.
Вайна прыйшла іх разбэрсаць. Разбэрсаць?
Уваходам у Бэрлін да каляд?
Захопам Дарданэльскай пратокі?
Разбурэньнем Сэрбіі?
Клубок нявыразнасьці носіцца загадкай над расійскай сталіцай.
II
ПЕРАПЛЁТ НАДЗВЫЧАЙНЫХ ЗДАРЭНЬНЯЎ, выбухнуўшых наповерх, як попел і лява з Вэзувія, шаламанілі Рыгора. Ён драбніўся на часткі, натужваючыся ахапіць іх веліч і глыбіню. Але губіўся ў іх заблытанасьці. Цьмяная нявыразнасьць скрадала яснату пэрспэктывы.
З заплясьнелых аналаў гісторыі паўставалі войны, непасрэдна цягнуўшыя за сабою рэволюцыі. Няўжо, калі ў жыцьці маецца падобны закон, ён абміне Расію на гэты раз? Ці для яго чыннасьці патрэбны асабовыя эпохі? Як-бы там ні было, а ў нявыразным наступным можна было вышукваць розных нечаканасьцяй.
