ў душы поэты: дзівы і чары прыроды клічуць яго не да супакою і цішы, — наадварот, яны:
|
Трывожаць душу, родзяць зовы |
Такім чынам, прырода абуджае ў песьняра імкненьне да напружанага жыцьця, такога-ж поўнагучнага і шырокага, як. поўнагучны і шырокі рытм космосу. У сфэры грамадзкай — мы бачылі — у поэты абуджаецца прагнасьць барацьбы, у сфэры асабовай этыкі ў яго ўзьнікае імкненьне да жыцьця, багатага зьместам. Зарука гэтага багацьця — імкненьне ва ўсё новыя і новыя далі; поэта ня любіць спыненьня, само слова „годзе“, — для яго нешта сібернае, бо там, дзе пануе гэта „годзе“, там холад застою, духоўнага акасьцяненьня, там холад магілы; поэта, наадварот, прагне
|
…быць там, дзе дрыжыць калыханьне жыцьця, |
У другім месцы ён кажа:
|
Душой шчасьлівы, палкі сэрцам, |
Гэтае кіпучае жыцьцё мысьліцца, як жыцьцё сугучнае з прыродай; у поэты зьяўляецца жаданьне „белым матылёчкам, лёгкім ды вяртлявым“ аблятаць зялёныя прасторы, калыхацца за адно з ветрыкам нячутным, крылатай птушкай насіцца „у моры праменнага сонца“ і г. д. У Цішкі Гартнага, такім чынам, мы знаходзім некаторы выраз косьмізму, гэтай асобнай настраёвасьці зьліцьця з сусьветам, якая была ўласьціва шмат якім пролетарскім поэтам сучаснасьці і выклікала адмоўную ацэнку з боку некаторых крытыкаў (Варонскі, Дубоўскі, Троцкі і інш.), але косьмізм Цішкі Гартнага далёкі ад містычнага парыву да
