цыйных сэктаў, зблізіла іх паміж сабой, але народныя беларускія масы цалком заставаліся ў сваёй старой веры. Розьніца вер перашкаджала болей сьцісламу збліжэньню двух народаў.
Гэта пытаньне ўжо непакоіла літоўска-беларускіх вялікіх князёў, бо ў самай Літоўска-Беларускай дзяржаве істнавалі два абрады: заходні — каталіцкі і ўсходні — грэцкі, або праваслаўны. Першы быў пашыран сярод пануючай зямлі літоўскай, другі — сярод беларусаў і ўкраінцаў. Згодна з прывілеем 1387 і 1413 гадоў, вышэйшыя ўрады маглі займаць паны каталіцкага вызнаньня, і гэтая пастанова была адменена толькі ў 1563 г. Для зьнішчэньня рэлігійнай розьніцы літоўска-беларускія князі Вітаўт і Казімір падымаюць пытаньне аб іх вуніі — аб'яднаньні, але іх імкненьні ня зьдзейсьніліся. Цяпер, пасьля політычнага злучэньня дзьвюх дзяржаў, паступова падымаецца пытаньне аб рэлігійным злучэньні, — тым болей, што па сваёй рэлігіі Беларусь збліжалася гэтым з варожай Маскоўшчынай, якая ўжо з Івана III абвесьціла, што „Белая Русь искони наша вотчына". Вялікая вайна з Маскоўшчынай аддала часова ў яе рукі значную частку Беларусі. Дзякуючы супольнай рэлігіі, уплывы Маскоўшчыны маглі яшчэ больш узмацавацца. Па думцы політыкаў, злучэньне рэлігійнае павінна было болей зблізіць беларускі і польскі народ і зьнішчыць сымпатыі і імкненьні беларусаў і ўкраінцаў да Маскоўскай дзяржавы. Праводнікамі гэтай ідэі ў жыцьцё былі езуіты, якія явіліся на Беларусь для змаганьня з рэформацыйнымі рухамі. Пасьля зьнішчэньня рэформацыі, яны ўзяліся за пропаганду вуніі.
Сярод праваслаўных вышэйшае духавенства само імкнулася да вуніі. Праз вунію яно жадала атрымаць сэнатарскія крэслы ў сойме і параўняць сваё становішча — як матар'яльнае, так і політычнае — з становішчам каталіцкіх біскупаў. Дзякуючы ўсім гэтым умовам, рэлігійная вунія была праведзена ў 1596 г. на Берасьцейскім царкоўным саборы. Аднак ні сэнатарскіх крэслаў, ні таго значэньня, якое мелі каталіцкія біскупы, вуніяцкае духавенства не атрымала. З другога боку, царкоўная вунія ня была прызнана вялікай часткай праваслаўнага насяленьня, але была зацьверджана ўрадамі, і з гэтае прычыны праваслаўная царква трапіла ў нелегальнае становішча. Такая дзейнасьць ураду прывяла да вынікаў зусім непажаданых. У Рэчы Паспалітай падымаецца шырокай хваляй рух рэлігійнага і нацыянальнага характару. Гэты рух становіцца масавым, дзякуючы таму, што ён найшоў соцыяльную аснову, соцыяльны грунт.
Грашовая гаспадарка, якая ўмацавалася ў Польшчы і ў Беларусі ў XVI—XVII ст., вызвала пашырэньне гаспадарчай продукцыі ў шляхецкіх маёнтках, а гэта адбілася на палажэньні сялянства. Усе гаспадарскія работы на панскіх палёх спаўняліся рукамі сялян. Для пашырэньня гаспадаркі і павялічэньня вырабу павялічваецца лік прыгонных дзён працы для селяніна. Замест 2-3 дзён, уводзіцца 4, 5 і 6. Там, дзе панскіх фальваркаў ня было, як, напрыклад, у Падняпроўскіх і Падзьвінскіх частках Беларусі, і дзе сяляне да гэтага часу займаліся промысламі, утвараюцца панскія маёнткі, і сяляне прымушаюцца да паншчыны, або прыгону. Гарады ў гэтыя часы дасягаюць вышэйшага росквіту. Вырастае значная кляса буржуазіі, і рамесьніцтва дае значную групу дробнай буржуазіі. Але гэты росквіт гандлю і рамёстваў і адпаведных яму групаў насяленьня ўжо бачыў свой канец. Справа ў тым, што шляхецтва ўжо з 50-х гадоў дабівалася права бязмытнага гандлю з замежнымі дзяржавамі і атрымала гэтае права з актам Люблінскай вуніі. Цяпер шляхціц меў значную экономічную перавагу ў параўнаньні з мяшчанствам: ён атрымаў права свабоднага вывазу вырабаў сваіх маёнткаў за межы і прывозу адтуль тавараў для свайго ўжытку. Разумеецца, гэта быў значны падрыў для мяшчанаў.
У політычных адносінах уся ўлада дасталася ў рукі шляхецтва, фактычна ўтварылася дыктатура шляхецкага стану. Толькі шляхецтва
