Старонка:Географія Эўропы Маскоўшчына, Украіна, Карпаты, Крым.pdf/100

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная
Астрахань мае сярэднюю гадавую тэмпэратуру -19,4°, сярэднюю студзеня -7,2°, ліпеня +25,5°.

Сухі клімат і саланаватья грунты перашкаджаюць жыцьцю ня толькі дрэуных, але наагул усякіх расьлін. Трава не пакрывае глебу скрозь, а расьце толькі асобнымі кусткаватымі пучкамі. Па суглінкавай бурай глебе можа расьц толькі палын, чарнобель ды калкчая вярблюжая трава. Па саланчакоя сустракаюцца толькі солялюбы, так знаныя салянкі, якія могуць жывіцца салонай надой. Па голых пяскох, напрыклад, па вылмах, трымаюцца рэдкія кусточкі тамарыксу з дробымі ве назялёнымі лісточкамі, праз якія нылараецца мала вады, і сухалюбныя траўкі. Большая частка краіны зьяўляецца тыловай пустыняй, і толькі ў далінах, асабліва па астраўкох дэль ты Волгі, растуць гават дрэвы — тапелі, дубы і брызьліны. Тут сярод чаротаў і трысьцін карушыцца жыцьцё: па рэчных балотах туляцца качкі, чаплі, купікі, крачкі, бакланы. У пустыні мала і жывёл. Праўда, там на усход ад Волі яшчэ сахаваліся антылёпы-сайгі, што жылі калісь і ў Чорнаморскім стапе, але гэта тлумачыцца толькі малой колькасьцю у Заволскім стапе ворагаў гэтых жывёл-людзей.

Для жыцьця чалавека Прыкасьпійскі стэп нявыгодны, і люднасьць жыве там вельмі рэдка. Ральніцтва ў краіне зусім немагчыма, і заўсёды галоўным заняткам насельнікаў там была гадоўля жывёлы. Аднак і жывела, шукаючы спажывы, мусіць абыходзіць вялікія прасторы ўбогага сталу, а усьлед за жывёлай мусіць вандраваць яе уладар--чалавек. З гэтай прычын да цяперашняга часу тут жывуць вандроўныя народы: калмыкі і нагайскія татары.

Калмыкі належаць да мангольскай галіны народау жоўтай расы і адзначаюцца выразным мангольскім абліччам: вузкімі вачьма, плескаватым носам, шырокім тварам, выдатнымі скуламі, жоугай скурай і чорнымі простымі валасамі. Як вандроўны народ, калмыкі ня маюць сталых паселішчау; яны вандруюць па усёй прасторы між Эргенямі, Кумой і Волгай, а жывуць у гэтак званых "кібітках" — ...лёгкіх часоных лямцовых палатках, якія у час вандроўкі разьбіраца і кладуцца на вярблюдаў.

Галоўным заняткам калмыкаў зьяўляецца гадоўля авечак, быдла, коняй і вярблюдаў, галоўнай ядой — мяса і малако, галоўным піцьцём — гарбата, якую гатуюць, як варыва, з сольлю, мукой і маслам.

Гультаяватыя, нядбалыя калмыцкія мужчыны даўней займаліся паляваньнем і рабункам, а цяпер толькі сочаць за статкамі або гутараць з таварышамі ці гулязоць у карты; хатнюю працу выпаўняюць кабеты.

З таго часу, як расійцы адпіснулі калмыкоў ад рэк, гаспадарка іх пачынае занепадаць. Завірухі нішчаць іх галоўнае багацце — жывёлу, а раней ад завірух калмыкі хаваліся ў лярэчных чаротах і зарасьніках. Яшчэ болей, як ад завірух, гіне жывёлы ад вобліву (голялёду), калі жывёла ня можа здабыць сабе травы з-пад лёдавай коркі і гіне з голаду.