ярствам на знак таго, што яно ніколі ня вырачацца свае веры і народнасьці.
Цяперашні цэнтр Менску ляжыць на шырокім узгорку. Гэтая часьць места завецца Высокім Местам. Там цяпер праваслаўны Сабор, перароблены на маскоўскі лад з старое харошае Свята-Духаўскае Царквы, Касьцёл Катэдральны, Манастыр (будова XVII в.), некалькі, закрытых расейцамі, каталіцкіх манастыроў (дамініканскі, з якога зроблены казармы, бэнадыктынскі — што пад архівам і інш.). Тут-жа даўней стаяла ратуша, якая згарэла ў 40-х гадох мінуўшага веку. Высокае Места было абкружана валам, рэшткі якога можна пабачыць яшчэ і цяпер.
На левым беразе Сьвіслачы ляжаць Траецкая Гара і Залатая Горка. На Траецкай Гарэ даўнёй стаяла так сама некалькі манастыроў — між іншым Сьв. Тройцы, Ушэсьця і інш. За Траецкай Гарою, ўздоўж Віленскага гасьцінцу, выцягнулася прадмесьце Пярэспа. На Залатой горцы стаіць цяпер харошы касьцел. Залатая Горка — гэта адна з найбольш беларускіх частак Менску, так сама як і пры ёй ляжачае прадмесьце Камароўка і інш.
Менск наймацней расьце з паўднёвага боку — дзе ляжаць вакзалы. Тамака, дзе ня так даўно было чыстае поле, цяпер ужо высяцца шмат-паверхавыя камяніцы. Тутака ляжаць прадмесьці: Ляхаўка, Серабранка (на Ігуменскім гасьцінцы), Добрыя мысьлі (на Койданаўскім гасьц.), Кальварыя — каталіцкія могілкі і ўрэшце за даўнейшым замкам — Татарская Слабодка. Перад вайною Менск меў каля 110—120 тыс. жыхараў. У часе вайны лічба насяленьня падвоілася. Цяпер трэба лічыць заўсёднага насяленьня ў Менску каля 150 тысячаў. Гэткім парадкам па вялічыні Менск займае другое мейсца пасьля Вільні. Як і ў іншых нашых мястох больш палавіны жыхараў Менску — жыды, рэшта — беларусы, а так сама палякі, маскоўцы, і інш. Трэба лічыць што на кожную сотню Мінчан ёсьць каля 40 беларусаў.
Беларусы ў Менску найбалей — дробныя дамаўласьнікі, рамясьнікі, чыгункавыя працаўнікі, чыноўнікі, хвабрычныя і падзённыя работнікі. Жыды ў Менску займаюпца найбалей рамёсламі, гандлем і работаю на хвабрыках. Палякі — гэта жменька інтэлігэнцыі, моцная толькі дзеля падтрыманьня ад несьвядомых беларусоў-каталікоў, а расейцы гэта абжыўшыяся ў Менску наездныя чыноўнікі.
Хвабрычна-заводская прамысловасьць Менску шыбка расьце і зьмяняецца; за апошнія 20 гадоў напр. лічба работнікаў павялічылася ў 4 разы.
Найбольш разьвіта мэталёвая прамысловасьць. Хвабрыкі будовы машынаў (іх усіх 5) займаюць каля 500 работнікаў. Далей ёсьць 5 хвабрыкаў абояў (з 300 работнікамі), 3 гарбарні, 5 цагельняў, 2 хвабрыкі мэханічнага вобую, 3 дражджавых заводы (бровары), 1 хвабрыка грабянёў, хвабрыкі табачныя, мылаварныя, гільзавыя і інш.
