Старонка:Беларускі правапіс (1943).pdf/54

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

9) Для выдзяленьня адасабненых акалічнасьцяў, якія паясьняюць папярэднія акалічнасьці, прыкл.:

А там, проці сонца, зноў поўзалі хмаркі.

На прыгуменьні, поруч з садам, павець з гумном стаяла радам.

Калісьці, даўным-даўно, праз усю Эўропу прайшлі ледавікі.

Там, угары, над галавою, бягуць вагоны чарадою.

Раніцай, халадком, ісьці было добра.

Доўга, нават цэлыя гады, чуваць пах ляснога пажару.

10) Коска ставіцца для разьдзяленьня складана-злучаных сказаў з злучнікамі або кароткіх, прыкл.:

Ня страшыць сьцюжай там зіма, ні злых марозаў там няма, а краскі вечна там растуць, у гаях птушкі там пяюць.

Сьвішчуць птушкі над балотам, аж гамоніць лес і гай.

Ляціць і бусел, і жураў, і дрозд запеў і засьвістаў.

Кінуліся першыя буйныя кроплі, і дождж паліўся, як з вядра.

Сонца шчыра разьлівала блеск гарачы і цяпло, поле жыцьцем трапятала, усё сьпявала і цьвіло.

Нікла жыцьце у лесе шумным, агаляўся твар зямлі, і ляцелі з крыкам шумным над балотам жураўлі.

11) Для аддзяленьня даданых сказаў з злучнікамі ад галоўных, прыкл.:

Ня шукайце кветак у полі, як вясна к нам ня прыйшла.

Люблю я дарогі, што леглі між гор, і грушы старыя, што у жыце шумяць.

За хатай поле пачыналася, дзе жыта хораша гайдалася, і рос ячмень, авёс і грэчка.

Тымчасам пад зямлёй, дзе крэпка сплялося яго (дуба) карэньне, жыло шмат малелькіх злосьнікаў, каторыя дзень і ноч вялі пільную працу.

12) Для аддзяленьня няпоўных сказаў з злучнікамі: як, быццам-бы, як-бы, паводля і інш., напр.:

Як лёгкі дым, як лёгкі пар, расталі у небе кучы хмар.

Спакою тут Міхал ня знае,

Як-бы на колы вада тая,

Ідзе ды ідзе Міхал у вабходы.

І кожны весел, лёгкі, як пташка, хоць усякі працуе, як тая мурашка.

Сьнег блішчыць, як халодная сталь.

13) Аднолькавыя даданыя сказы, зьвязаныя злучнікамі і, ды (= і), або, коскамі не разьдзяляюцца, прыкл.:

Добра было прыслухоўвацца, як шарахціць асака пад вадзянымі струменьнямі, як абарвецца каменчык з высокае кручы і упадзе у ваду ды прыўскочыць шчупак з вады у пагоні за палахліваю рыбкаю.

Як люба на сьвеце, калі кроў буяніць у сэрцы або калі думкі кросны снуюць з пажаданьняў бурлівых.

Прыслухоўваўся Яська Жыгала, як прадаецца зямля і купля якія выгоды казала, як там ураджайна зямля.