б) калі у сказе пры дзеяслове ёсьць ужо адмоўе не: не сказаў ні слова (не сказаў і слова). Работа ня спынялася ні на часіну;
в) калі у сказе ёсьць слова няма: няма ні сьледу (няма і сьледу); :
г) калі у сказе ні паўтараецца і падразумяваецца дзеяслоў з не або слова няма: Ні мяжы, ні краю нашаму ураджаю. (І мяжы і краю няма нашаму ураджаю). Праз балоты нельга ні прайсьці, ні праехаць.
3) Калі ні наагул зьяўляецца паўторным злучнікам: На дварэ ні то дождж, ні то сьнег.
4) Калі у сказе колькі адмоўяў, дык пры выказьніку пішацца не (ня), а пры іншых словах ні: Ні расінкі ня было у роце. Ні панюхаць не далі. Хворы ня мог чытаць ні кніг, ні газэт. Работа ня спынялася ні на часіну.
5) Часьцінка ні ужываецца для узмацненьня дадатнага значэньня выказьніка, які не выражае адмоўнага сэнсу; такія сказы пачынаюцца выразамі: куды ні, як ні, за што ні, каго ні і падобн.
Куды ні глянь — усюды кіпіць работа (= глянь ва усе бакі). За што ні возьмецца — усё зробіць (= за усё возьмецца). Як ні налягаў ён на вёслы, а човен гнала вада (= вельмі налягаў). Куды ні кінь — усюды клін. Каго ні спытай — ніхто ня ведае.
- УВАГА: Часам для узмацненьня дадатнага значаньня выказьніка ужываюцца два дзеясловы (адзін з іх пры гэтым інфінітыў) з адмоўямі не (ня) або не (ня) і нельга: Ня мог ня цікавіцца (= абавязкава цікавіўся). Ён ня мог не зрабіць (= абавязкава зрабіў). Нельга не сказаць.
- У такіх выпадках пішацца не (ня).
6) Адмоўе ні пішацца зьлітна з адмоўнымі займеньнікамі і прыслоўямі: ніхто́, нішто́, нічы́й, ніякі́, ніво́дзін, ніко́лі, нідзе́, нічу́ць, ніку́ды, прычым націск ня падае на ні.
3. Ужываньне часьцінак -небудзь, -бы (б), -жа (ж), абы, то
Правіла 108. Часьцінкі -небудзь, -бы (б), -жа (ж), то пішуцца з папярэднім словам праз злучок; часьцінка -абы пішацца праз злучок з наступным за ім словам: абы-хто, абы-што, хто-небудзь, калі-небудзь.
- УВАГА: Часьцінкі -б, -ж пішуцца па галосных, а -бы і -жа па зычных і па й, ў, прыкл.: чытаў-бы, але: чытала-б, хадзем-жа, але: ідзі-ж.
- Ці-то птушка кінула зярнё, ці-то ветрам занясло яго? Што-то будзе, што-то будзе? Абы-які, абы-куды, абы-дзе.
- Калі-ж гэтыя дапаможнікі сходзяцца разам, дык яны паміж сабою злучком ня зьвязваюцца: куды-ж бы мне пайсьці? Вот быў-бы ж рады! То-то б была радасьць!
