Старонка:Беларускі правапіс (1943).pdf/39

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

Правіла 93. Прыслоўі, якія становяць сабою формы даўнейшых дзеяпрыслоўяў цяперашняга часу, маюць на канцы я, напр.: нехаця, наўмысьля, адумысьля, загадзя, ледзьвя, як: хаця́, пасьля, а таксама у прыслоўях: сёньня, або сягоньня, зраньня, удвая, утрая.

Правіла 94. Часьціца не пішацца зьлітна у прыслоўях: не́як, не́дзе ( = дзесьці), не́куды ( = кудысьці), не́адкуль, не́хаця, не́калі ( = калісьці), з націскам на не, а таксама у прыслоўях, з якімі не утварае новае паняцьце і гэта паняцьце можна замяніць сынонімам, напр.: нядобра (дрэнна), нялёгка (цяжка), нядорага (танна), нявысака (нізка), недалёка (блізка).

Але калі робіцца працістаўленьне двух паняцьцяў, дык не (ня) пішацца асобна: Работа выканана ня зусім добра, але і ня дрэнна.

Правіла 95. Прыслоўе з прыйменьнікам па заўсёды пішацца зьлітна: папросту, памалу, паблізку, а таксама: патрошку, паасобку, пановаму, павясеньняму, пасяброўску, пабеларуску, панямецку, парасейску; памойму, патвойму, панашаму, папершае, падругое, патрэйцяе, павоўчы і г. д.

Правіла 96. Паміж паўторнымі прыслоўямі пішацца злучок: раз-по-раз, перш-на-перш, гады-у-рады, калі-ні-калі, як-ні-як, дзе-ні-дзе, ледзьве-ні-ледзьве; ледзь-ледзь, чуць-чуць, больш-менш, сям-там, час-ад-часу, блізка-блізютка, туды-сюды, сяды-тады.

Таксама пішуцца праз злучок прыслоўі з часьцінкамі абы, небудзь: абы-дзе, абы-як, калі-небудзь, як-небудзь.


§ 9. Правапіс прыйменьнікаў і прыставак

Правіла 97. Прыйменьнікі ад скланяльных словаў пішуцца асобна, напр.: пад стольлю, цераз плот, без яды, па дарозе з новаю кнігаю, на высокім дзераве, у летнюю ноч; без пяці, з шасьцю, на пяты дзень; у мяне, да усіх, пры нас, без сваіх.

Правіла 98. З дзеясловамі і прыслоўямі прыйменьнікі пішуцца зьлітна: напісаць, пад’ехаць, зрабіць, адскочыў; бясконца, здалёк, змалку, напавер, даволі, памалу, узімку, улетку, увосень, удзень, спачатку, збоку, дагары.

Правіла 99. 1) Калі прыйменьнік — прыстаўка канчаецца на галосны гук, дык і таго слова, з якім прыстаўка зьліваецца, пераходзіць у й, напр.: зайсьці, прыйсьці, выйсьці, пайшоў, знайшоў, перайшоў, выйшаў, займеньнік.

2) Калі прыйменьнік — прыстаўка канчаецца на зычны гук, а наступнае слова пачынаецца гукам і, дык заміж і пішацца ый, прыкл.: пад + ішоў = падыйшоў, з + ішло = зыйшло, а таксама спадыйспаду, адыйшоў, зыйшоў, надыйшоў.

3) У іншых выпадках прыстаўка проста далучаецца да таго слова, з якім зьліваецца у вадно слова, прыкл.: паддаць, аддаць, выбіць, адзімаваць, раззлаваць, расстраляць, бясспрэчны.