Старонка:Барысенак. Нацыянальны характар Літоўскага Статута 1529.pdf/13

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

VI. Віцебскі і Полацкі прывілеі зьмяшчаюць пастанову аб непарушнасьці вырашаных спраў:

„А старыхъ судовъ намъ не посуживати"[1].

Гэты-ж прынцып выяўлены ў вельмі падобнай рэдакцыі ў Смаленскім Дагаворы:

„Ни одиномоу же Роусиноу не дати пересоуда оу Ризѣ ни на Гочкомь беразѣ; тако Латинескомоу оу Роускои зѣмли не дати пересуда никомоуже. Которое орудие доконьчано будѣть оу Смольнескь мьжю Руоскю и мьжю Латинескимь языкомъ, пъредъ судиями и пьредъ добрыми людми боль того не починати оу Ризѣ и на Гочькомь берьзе; а что боудѣть дъкончано оу Ризѣ и на Гочкомь берьзе пьрьдь соудиями и пьрьдъ дъбрыми людми, того оу Смольнскѣ не починати" (арт. 33).

VII. Прывілеі беларускіх зямель зьмяшчаюць норму, якая рэгулюе ўжываньне спосабаў прасячэньня парукі і пазбаўленьня волі (нятство, доводня, желѣзо, мука).

„Черезъ поруку въ желѣза ихъ не сажати, а ни в которую муку" (Віцебскі прывілей).

... „А черезъ поруку, в нятство не сажати" (Полацкі прывілей).

... „Не казалъ ихъ милость въ доводню сажати в таковыхъ малыхъ дѣлѣх, а велѣлъ ихъ за поруку давати, кромь своего великого дѣла, в которомъ же не прыгодится на поруку давати“[2].

Гэтая норма зусім аформілася ў праве гэтых зямель яшчэ ў XIII сталецьці:

„Аже извиниться Роусинь оу Ризе, или на Гочком березе, оу дыбоу его не сажати. Аже извиниться Латининъ оу Смольнѣскѣ не мьтати его оу погрѣбъ; аже не боудѣтѣ пороукы, то оу жельза оусадить", (арт. 8, 9).

Зробленае параўнаньне беларускіх земскіх прывілеяў са Смаленскім Дагаворам зусім ясна даказвае налічнасьць самастойнага росту права гэтых зямель, якое мела свае мясцовыя карэньні. За гэта сваё права змагаліся беларускія землі, якія абаранялі яго і такі абаранілі, замацаваўшы іх у форме прывілеяў. З другога боку, супрацьстаўленьне Праўды Рускай і Праўды Смаленскай дае падставу сказаць, што найстарадаўняе Права зямель, якія пазьней утварылі беларускую нацыянальнасьць, нельга разглядаць, як адбітак з Рускай Праўды. Сам Смаленскі Дагавор далёка ня сьведчыць аб домінуючым уплыве Рускай Праўды. Можна гаварыць толькі аб падабенстве, не забываючыся, аднак, і істотнай розьніцы. Ня Руская Праўда, як цэльны зборнік прававых норм, зьяўляецца асновай

  1. Ясинский, паказ. творы. стар. 122.
  2. Ясинский, паказаныя творы, стар. 188.