Жывучы адзінокім у лесе, кожны адчуваў сябе зьвяном аднаго і вялікага ланцуга. Кожны ведаў, што калі гэтае зьвяно папсуецца, дык спыніцца ўся машына. І кожны ведаў, што робіць ён усё гэта дабраахвотна, не для сябе і не для гаспадароў, а для ўсіх. Кожны ўяўляў сабе, як вось гэтымі вінтоўкамі ўзброяцца тысячы прыгнечаных братоў і пойдуць супроць тых, якія цяпер пануюць над імі…
Аднаго разу машына неспадзявана спынілася. Потым прышла «тэлеграма», што ля фронту зьявіліся два тубыльцы і што таварышы «апрацоўваюць» іх. Потым другая тэлеграма: яны ідуць памагаць.
Праз некаторы час зьявіліся два чалавекі і, відаць, з радасьцю заўважылі, што тут, пачынаючы ад капітана, усе свае.
— Таварышы! — зьвярнуўся да іх Гудас. — Вось ваш карабель, ваша зброя, памажэце нам упарадкаваць яе.
Гэтыя простыя словы, відаць, зрабілі на іх мацнейшае ўражаньне.
— Заўсёды з вамі! — адказалі яны ўзрушаным голасам і з палаючымі вачыма. І ланцуг павялічыўся на два зьвеньні.
У часе перапынку запыталіся, адкуль яны, як сюды трапілі і што наогул там чуваць?
— Нашу зямлю адабраў рэгент сабе пад сялібу. Мы тады прышлі сюды ў горы, пабудавалі шалаш, бадзяемся і шукаем спажывы. Некалькі часу назад мы натрапілі на аднаго чалавека, мусіць, з вашых. Ён зблудзіў, пабіўся і поўз ледзь жывы. Мы яго ўзялі ў свой шалаш і даглядалі да таго часу, пакуль ён паправіўся. Толькі учора ён пашоў ад нас.
— Як яго зваць?
— Ня ведаем.
— Гэта, мусіць, Гоно, — сказаў Сідан. — Чаму-ж ён назад не вярнуўся?
— Наша справа не для яго, — адказаў Сагур. — Я нават ня зьдзіўлюся, калі ён прывядзе сюды голяндцаў.
— Ну, гэта ўжо занадта! — прамовіў Сурат.
— Паглядзімо, — буркнуў Сагур.
І пасьля гэтага яшчэ шпарчэй пусьціў машыну.
Аднаго разу зноў заўважылі голяндзкі ваенны карабель. Ён трымаўся далей, чымся тады мінаносец, але задача яго была, відаць, тая самая. Спынілі працу, схаваліся і перачакалі таксама, як і мінулы раз.
Потым прышла новая «тэлеграма»: ля пячоры зноў чулі гарматныя стрэлы і зноў нічога не заўважылі. Няўжо-ж зноў зваліўся камень? А можа гэта вулькан страляе? Ва ўсякім разе, відаць, што на іх пакуль што ніхто не нападае.
Здаецца, нічога асаблівага ня здарылася, але нейкая трывога ахапіла інсургентаў. Нібы ў паветры яна насілася. Нават па ланцугу перадалася. Праца ішла шалёным тэмпам; таварышы проста з Ног валіліся ад стомы.
Тады Гудас сабраў нараду з бліжэйшых таварышоў.
161
