Родныя зьявы (1914)/Думкі ў дарозе
| Думкі ў дарозе Апавяданьне Аўтар: Якуб Колас 1914 год |
Дудар → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Думкі ў дарозе. |
Прапануем да спампаваньня!
Думкі ў дарозе.
Грыміць па карэньнях цялежка, мігацяцца стракатые вярстовые слупы, мігаюцца пахіліўшыся, абросшые мохам хваёвые крыжы на абапал дарогі; бягуць лясы, гаі, мешаюцца паля, грамадзяцца горы, расцілаюцца шырокіе лугі, блішчаць азёры, срэбрам перэліваюцца рэкі, золатам рассыпаюцца пяскі, глыбокімі, зялёнымі ямамі раскідаюцца балоты…
І куды ты нясеш мяне, няведамая дарога?
А неба! Далёкае, няведамае, сіняе неба! Тысячы, мільлёны гадоў пазіраеш ты, бяз болі, бяз трывогі, пазіраеш на ўсіх роўна: на чэлавека, на зьвера, на птушку, на самую меньшую мушку, на жывых і нежывых, на нашу бедную зямлю, на зямлю прагноеную людзкімі трупамі, залітую крывёю і горкімі сьлязьмі сіраты — народа.
Далёкае неба, сіняе неба! Чаму не дасі атказу на нашу пакуту, на нашы надзеі, на нашы блуканьня? Чаму не асушыш нашы горкіе слёзы? не супакоіш хворую душу і сэрцэ? Чаму не папаліш агнём справедлівым таго ліхога зьвера, што сее заразу, топчэ праўду і носіць нешчасьце па нашай зямлі?
Далёкае неба! Сіняе неба! Што́ ёсьць на сьвеці дзіўнейшэ, як ты? Высокае сонцэ, белые хмаркі, як пух, плывуць і плывуць адна за адною, родзяцца, прападаюць, сплываюцца ў цёмную хмару, зьвісаюць над полем і лесам, блішчуць маланкамі, трасуцца громам, разліваюцца чыстымі халоднымі каплямі і шчыра льюцца на зямлю.
Далёкае неба! сіняе неба! Як ціха на небі у ночы! Серэбраны месячык то круглы, то вузкі, як серп, як хораша сьвеціць над чорнаю цьмою, што густа засьцілае Божы сьвет! А далёкіе зорачкі! Божэ мой! Як добра у ціхую ночку!
Далёкае неба! сіняе неба! І як, можэ асьмеліцца думка чэлавека выдумаць у табе, яснае неба, пекла, агонь, што ніколі ня тухне, смалу, што вечна кіпіць!
Далёкае неба! сіняе неба! І як апаганілі людзі хараство тваё, божае неба, у сваіх думках!
А дарога мая чуць віднаю, шэраю ніткаю ідзе ўсё далей і далей, круціцца, абвіваецца ўвакруг курганоў, узбегае на горы, спушчаецца ў лагчыны, прападае у лесі пад жывою страхою высокіх хвой і елін; трасе цялежка, паткідае па каўдобінах, усё роўна, як хочэ яна выкінуць мяне пасярод дарогі. Зноў пашла раўней мая дарога, зноў вочам аткрываюцца новые абразы божаго сьвета, іншые галасы чуе маё вуха, іншые думкі родзяцца у маім сэрцы.
Куды ты нясеш мяне, няведамая дарога?
О, мой родны край! Хмурна пазіраеш ты с сіняго тумана, што лёг па краёх палёў, гдзе неба, спусьціўшыся нізка, абнімаецца з беднаю зямлёю. Парэзалі цябе вузкіе селянскіе дарогі, чорные сьцежкі, рэкі і азёры, лахчыны і балоты, лясы і горы. А бедные вёскі і сёлы без уселякаго парадку параскідаліся то там, то сям: па горах, лахчынах, па беразі рэчак, сярод далёкаго поля, па цёмных лясох. Пакрывіліся хаты, абвіслі стрэхі на гумнах, сініе купіны моху таўстою карою ляглі па гнілых саломяных стрэхах. Збіўся ў кучу будынак. Распаўзліся па полю, як чэрві у нягоду, бедные мужыцкіе хаты. Навалены ў кучу бярвеньня, стружкі, салома. Дзе-не-дзе гляне нудная вярбіна, блісьне бярэзіна, выскачыць клён. Як нявесела, як непрытульна пазіраеш ты, мужыцкая вёска, сірата між людзкой будовы!
А поруч з убогімі людзкімі будынкамі упёрліся ў неба панскіе палацы, зелянеюць сады, ломюць гальлё яблыкі і грушы; шырока і сьмела раскідаюцца дваровые палеткі, каласуюцца багатые панскіе нівы, пасуцца сытые коні, валы-рагалі, тысячы авец разсыпаюцца па полю… О, мой родны край! Поруч з галітвою ходзіць роскаш і багацьце; разам з людзкімі слёзамі мешаюцца панскіе вальцы, льюцца вясёлые галасы песень, грыміць музыка с панскаго саду; разам з мужыцкім потам цякуць дарагіе віна.
Толькі нудные песьні твае, Беларус, хапаюць за сэрцэ, жалобяць душу, туманяць вочы сьлязьмі, плачуць і стогнуць, і горкаю упекаю, ціхаю скаргаю плывуць к далёкаму, няведамаму, сінему, спакойнаму небу.