Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка (1931—1932)/6/Сем кар эгіпэцкіх

← А калі надышла восень

Сем кар эгіпэцкіх Раман Аўтар: Карэл Ванек 1932 год Пераклад: Кузьма Чорны

У глыбокім тылу →

Прапануем да спампаваньня!

12

СЕМ КАР ЭГІПЭЦКІХ

У Пачэпаве, куды палонныя зьявіліся ў пачатку верасьня, іх чакала вялічэзная праца: ім давялося пракладваць праз балота грэблю на шэсьць кілёмэтраў даўжынёю.

Гэтаю справаю быў заняты ўжо вялікі лік людзей, але работа дрэнна ішла наперад. Грэбля была ў раёне абстрэлу нямецкіх батарэй, і гэтак-жа сумленна, як рускія працавалі над ёю ўдзень, немцы разносілі яе па бервяне ўночы, каб расійцы не сумавалі.

Тут, відаць, стыкнуліся супрацьлежныя інтарэсы. Рускім, відаць, было важна зрабіць гэтую грэблю, а немцам відаць, было ня менш важна не дапусьціць гэтага. Значыцца, калі расійцы пачалі гнаць туды ўсё больш і больш людзей, каб дайсьці шпарчэй да вынікаў, немцы пачалі слаць туды і ўдзень знарады і самалёты, што абстрэльвалі работнікаў з кулямётаў.

Тады рускія прыдумалі ўдалы ход: яны зьнялі з гэтай работы сваіх салдат і паслалі туды палонных аўстрыякаў, паведаміўшы нямецкае камандаваньне, што ў выпадку абстрэлу пацерпяць іхнія-ж саюзьнікі і падданыя. На другі дзень немцы пастараліся ўзяць верх над сваімі праціўнікамі тым, што скінулі з самалёту лістоўкі, у якіх гаварылася, што кулямёты будуць цэліцца толькі ў расійскіх інжынэраў, кіраўнікоў работы, а з прычыны гэтага палонным ня раіцца трымацца блізка ля іх, а зараз-жа адыходзіць, як толькі зьявіцца нямецкі «таубэ»; у праціўным выпадку, нямецкае камандаваньне здымае з сябе ўсялякую адказнасьць перад імі за ўсю шкоду і страты, што могуць быць ад выпадковага пападаньня.

Гэтую пагрозу палонныя прынялі гэтак блізка да сэрца, што, толькі пачуўшы дзе-небудзь у небе гул мотору, хоць-бы нават і расійскага самалёту, адразу-ж разьбягалася ва ўсе бакі і, седзячы ў лесе, церабіліся ад вошай, або рэзаліся ў карты, пакуль канвой не зганяў іх зноў да грэблі.

Гэтая валаводзіна давала, відаць, вялікую асалоду нямецкім лётнікам. Кожны нямецкі самалёт, варочаючыся з выведкі над расійскімі позыцыямі, меў як-бы за абавязак няйначай завярнуць сюды. Ён кружыўся над месцам работ, спускаўся зусім нізка, як-бы зьдзекуючыся з палявых гармат, што абстрэльвалі яго шрапнеляю, і скідаў, нарэшце, заместа візытнае карткі бомбу. Пасьля ён чакаў, каб людзі разьбегліся, і толькі на тых, што аставаліся, наводзіў свой кулямёт: та-та-та-та…

І як толькі салдаты зганялі палонных да забітых у балотную глебу паляў, зноў чуваць было адмысловы шып скіненае бомбы, і той, хто першы яго чуў, камандаваў:

— Ну, браткі, ногі ў рукі! Наш саюзьнік зноў прыляцеў!

Пачэпава, дзе разьмясьцілася 208-я рабочая дружына, была бедная, брудная вёсачка, у ёй толькі дзе-ні-дзе захаваліся хаты: усе іншыя былі спалены нямецкімі знарадамі. У хлявох было ўжо холадна; дык палонныя налазілі ў хаты, як селядцы ў бочку, і спалі адзін на адным.

Палкоўнік Галаваценка пачаў наводзіць ашчаднасьць, бо меркаваў, што вайна скончыцца зімою, і ён пасьпее забагацець як мае быць. Ён зьменшыў хлебны паёк, выдаваў менш цукру і варыць крупнік ня з рыбы, а з бацьвіньня, якое прывозілі на конях з нейкага маёнтку, за два дні дарогі ад месца іхняе стаянкі.

Нямецкія самалёты наляталі кожнадзенна, нібы мухі, і кружыліся над грэбляю. Палонныя сядзелі ў лесе і, з прычыны халоднага надвор’я, раскладалі агонь. Хтосьці дастаў мяшок бульбы і пёк яго ў прысаку. Бачачы гэта, усе іншыя адразу-ж заварушыліся і неўзабаве вярнуліся самі з бульбаю; яе яны нацягалі з поля пачэпаўскае беднаты.

— Мы іх аб’ядаем, мужыкоў, — мэлянхолічна заўважыў Гаршына. — Зімою яны ўсе падохнуць з голаду, і мы разам з імі.

— Я, — цьвёрда заявіў Пісклявы, — я тут на зіму не астануся. Я падаюся ў легіён. Мне ўсё адно — забіць мяне могуць як там, так і тут, але там я, прынамсі, ня буду галодны.

— Калі-б я не прысягаў яго вялікасьці нашаму імпэратару, — абазваўся Швэйк, чысьцячы бульбу, — я таксама падаўся-б у легіён. Але-ж я дакляраваў служыць толькі яму, так што я ўжо лепш буду красьці бульбу. Абавязак кожнага салдата — усюды зьнішчаць ворага і рабіць яму як мага больш шкоды.

Гэтая заўвага выклікала бурнае спачуваньне, а спачуваньне адразу падмацавалі адпаведнымі ўчынкамі. Жанкі гэта заўважылі і з крыкам, і з енкам, пабеглі скардзіцца ў хату, дзе была палкоўніцкая канцылярыя.

Аўгіньня Васільлеўна спаткала жанок ласкава, паведаміўшы, што палкоўнік зараз вернецца, бо ён толькі на хвілінку вышаў з-за неадкладнае справы; а калі тыя заявілі, што палонныя спустошваюць іх бульбяное поле, яна сумна адказала:

— Што-ж, гэта можа быць. Мусіць яны галодныя. Вось ты, любая, — зьвярнулася яна да бліжэйшай старое, узяўшы яе за руку, — што-б ты рабіла, каб была галодная і прайходзіла паўз бульбянае поле? Чалавек — слабая істота і ня думае пра грэх. Ты-б таксама бульбу выкапала, зварыла і зьела-б. Гэтак ужо на сьвеце йдзецца, што чалавек павінен есьці, калі ён галодны.

— Дык хіба-ж я іх у Расію паклікала, хіба-ж я іх у палон брала? Нашто-ж я іх карміць буду? — пачала крычаць старая, адпіхаючы Аўгіньню Васільлеўну. — Вы іх і кармеце. Казна вам грошы за іх плаціць, а вы куды іх дзеяце? Адно людзей голадам морыце!

— Ня крычы, — уся ўзгарэўшыся, закрычала Аўгіньня Васільлеўна, — а то — кепска будзе!

— Ой, даражэнькія, што-ж гэта робіцца! Мы па праўду да начальніка прышлі, а на нас тут нейкая навалач крычыць, — завішчала старая, гатовая ўчапіцца той у валасы.

Узьняўся страшэнны гвалт. Аўгіньня Васільлеўна закрычала гэтак праразьліва, што палкоўнік прыбег, не пасьпеўшы яшчэ як належыць зашпіліцца.

Некалькімі махамі кулака ён разагнаў раззлаваных баб і, патрэсаючы рэвольвэрам, накінуўся на іх:

— Нашто вы яе крыўдзілі, га?

— Мы прышлі скардзіцца на палонных, што яны наша поле грабяць, — гуртам загаласілі бабы, — а яна ў іхнюю дудку грае! Аўстрыякі ў нас усю бульбу выкапалі! А што мы самі будзем зімою есьці, чым жывёлу карміць будзем?

Палкоўнік схаваў рэвольвар.

— Эх, вы, дурні! — сказаў ён. — Аўстрыякі ў вас некалькі бульбін выкапалі, дык вы скардзіцца бяжыце. А немец, гарманец пракляты, зараз прыдзе і ў вас усё чыста забярэ. Бога вы не баіцеся — з-за бульбы жанчыну крыўдзіце! Прыдзе, кажу я, сюды немец, дык ён ні то што бульбу — кароўку ў вас апошнюю адбярэ, а саміх вас у палон возьме… Ідзеце вы адсюль, пакуль ціха. Ну? Марш, марш!

Ён зноў дастаў рэвольвэр і навёў яго на баб. Тыя задам падаліся з хаты, мармычучы:

— Бач, які злосны!.. Вось кажуць, наша армія — лепшая за ўсе, а ён нас немцам палохае… Вось гад, адпусьці божа граха! Пазабіваць-бы іх усіх, каторыя гэтакія…

На палкоўнікаву радасьць, у гэты час з поля вярнулася якраз дружына. Неўзабаве ён наогул пакінуў выдаваць хлеб, а на дэманстрацыі, якія наладжвалі яму пад вакном бабы, пагражаючы паскардзіцца на яго самому бацьку-цару, ён пагардліва адказаў:

— А вы чуеце, як немец страляе? Зараз ён тут будзе і ўсё ад вас адбярэ.

Тымчасам голад у дружыне ўсё ўзмацняўся, а з голадам узростала і нахабнасьць у адшуканьні яды. Палонныя кралі сапраўды ўсё, што пападалася ім на вочы. Яны цягалі хлеб з клунь, грабілі клеці і сьвіронкі, лавілі курэй, а нарэшце пакінулі акідаць і катоў і сабак.

Смачок першы распачаў паляваньне на гэтую жывёлу; ён дастаў дзесьці кавалак дроту ў паставіў ля хлява сіло… Уночы ўсе прачнуліся ад немага енку ката, што папаўся туды. Ён мяўкаў, пішчаў і енчыў, як тузін дзяцей у выхаваўчым доме. Як толькі пачало разьвідняцца, Смачок зацягнуў пятлю і з усіх сіл кінуўся да свае ахвяры. Кот, што папаўся ў сіло галавою, яшчэ трапятаўся.

— Пачакай, доўга мучыцца табе не давядзецца, — пацяшаў яго Смачок. — Зараз усё будзе скончана.

Ён раздушыў кату галаву абцасам і выцягнуў яго за заднія лапы. Штосьці ў ім храбуснула; паляўнічы абмацаў яго і самаздаволена засьмяяўся:

— Нічога сабе, сыты. Дзякуй богу, што мне гэтак пашанцавала.

Я-ж з голаду нават цалюткі тыдзень да ветру не хадзіў.

Тое, што палонныя ядуць катоў, стала адразу вядома на вёсцы, і сымпатыі яе насельнікаў да палонных ад гэтага не павялічыліся. Праваслаўныя людзі, якія ня елі галубоў, бо баяліся праглынуць у іх частачку сьвятога духу, і гадзіліся зайцоў, бо думалі што заяц распаўсюджвае пранцы, не маглі зразумець, што можна есьці, хваліць прыгатаваную з часныком кашэчыну. Цяпер, спатыкаючыся з палоннымі, яны пачалі адплёўвацца, як ад нячыстае сілы; ніхто ні за якія грошы ня даў-бы палонным свае конаўкі напіцца, а іхнім нажом ніхто ня крояў-бы свайго хлеба.

Калі таго часу Швэйк пранюхаў, што за суседняю вёскай у памешчыцы-ўдавы ёсьць цэлая чарада сабачак-такс.

— Гэтакія яны адкормленыя, — расказваў ён Гаршыне, — што ўсе круглыя, як галкі, нават лапак іх ня відаць, дальбог. А сала з іх нацякло-б па пяць літраў з кожнага. Скварак з аднаго нам хапіла-б на цэлы тыдзень. Няўжо табе ня хочацца іх паспрабаваць?

— Вось гэта дык пытаньне, ці хацелася-б мне! — уздыхнуўшы адказаў былы обэр-кэльнер. — Мне давялося за свой век паесьці і омараў, і устрыц, і бульлёну з чарапахі, і фаршыраваных сьлімакоў, і ластавічыных гнёздаў у Ліппэрта ў Празе пакаштаваць, і ананасаў, і ўсялякіх заморскіх фруктаў, але сабак я яшчэ ня еў. А толькі мне здаецца, што мяса з іх павінна быць найлепшае. Так што мне вельмі хацелася-б паспрабаваць.

— Ну, а ты гатоў на ахвяры дзеля задаваленьня тваіх жаданьняў? — дапытліва запытаў Швэйк. Гаршына, нібы на прысягу, падняў два пальцы правай рукі:

— Гатоў ахвяраваць дваццацю гадамі майго жыцьця дзеля добрага філе з сабачкі. Калі хочаш, д’ябал, я напішу табе расьпіску чырвонай крывёю майго сэрца.

— Не, гэтага ня трэба, — адказаў Шзвэйк: — але я хачу, каб ты накіраваўся са мною заўтра ў маёнтак і забавіў старую гаворкаю, пакуль я спраўлюся.

У наступны дзень шаноўная ўдава, абкружаная сваімі сабачкамі, была вельмі зьдзіўлена ад візыты двух палонных аўстрыякаў, з якіх — адзін трымаў пад пахаю пусты мяшок, а другі бойка гаварыў па-француску. Яны адрэкомэндаваліся пані, і той, што гаварыў па-француску, сыпануў комплімэнты:

— Мы чулі, што вы высокаадукаваная дама, што вы выхоўваліся ў Парыжы. Нам вельмі хацелася пазнаёміцца з расійскай дамай, якая валодае гэтакім розумам і эрудыцыяй. Я сам доўгі час жыў у Францыі, а мой таварыш эльзасец.

— Можа вы галодныя? — стрымана адказала пані. — У такім выпадку, я папрашу вас на кухню. Мне вельмі шкода, але я павінна праз паўгадзіны паехаць, і мне трэба яшчэ пераапрануцца.

Яна адчыніла дзьверы, і калі яны падняліся на балькон, яна падалася ў кухню, каб сказаць чым частаваць гасьцей.

Палонныя засталіся адны з сабачкамі; таксы даверліва глядзелі на іх сваімі ласкавымі вачыма, нібы пытаючыся, чаго яны прышлі, і без усялякага страху церліся аб іх калені.

— Як ты думаеш, яны ня будуць бурчэць? — шэптам запытаў Гаршына.

— Не. Яны так спалохаюцца, што і апамятацца не пасьпеюць, — гэтак-жа шэптам адказаў Швэйк і намерыўся з мяшком. Пасьля ён хапіў за заднія лапкі самага сытага, махнуў ім некалькі разоў над сваёю галавою і сунуў зьбянтэжанага сабаку ў мяшок. За ім адразу-ж пашоў туды другі, у той час як іншыя, памахваючы хвастамі, з цікаўнасьцю глядзелі, што будзе далей.

У адзін момант Швэйк ускінуў мяшок за плечы і шмаргануў з двара. Пані адно толькі адным вокам заўважыла яго на дварэ сярод сабачак, якіх ён дэмонстрацыйна адганяў.

— Майму таварышу, на жаль, давялося сьпешна вярнуцца дадому, — растлумачыў Гаршына, бачачы зьдзіўленую гаспадыню. Ён раптам успомніў, што яму яшчэ трэба паслаць з гэтаю поштаю ліст на радзіму.

— Шкада, — абазвалася пані. — Удваіх вам было-б весялей. Дык вось, прайдзеце, калі ласка, у кухню, а мяне прабачайце.

Яна пашла. У цёмнай кухні Гаршыну спаткала старая, вельмі брыдкая на выгляд жанчына заўвагаю, што цяпер, значыцца, усялякі народ тут цягаецца і ўсё стараецца пад’есьці нашармака і сьцягнуць што-дзе навідавоку ляжыць. Нарэшце яна паставіла перад ім талерку пракіслае, пратухлае, ліха ведае колькі раз грэтае, пшоннае кашы.

Праз дзесяць хвілін ён ужо спаткаўся ў лесе з Швэйкам, які тымчасам забіў сабачак дубінкаю па носе і нават выпатрашыў іх, каб не цягнуць дарэмна лішні груз.

— А яна-ж, — сказаў Швэйк, — відаць, вельмі ветлівая і рада была, што мы прышлі, калі яна была гэтакая далікатная з намі. Зусім як мадам Яноўшэк у Будэновіцах, у якое муж, прайходзячы цераз рынак, спаткаў нейкага Каганэка з Прагі, з якім ён хадзіў разам вучыцца ў школу і якога ня бачыў больш за дваццаць год. Яноўшэк гэтак узрадаваўся, што пачаў клікаць свайго былога таварыша да сябе на абед. Каганэк сьпярша доўга не згаджаўся, бо ня меў ніякае ахвоты ісьці, але Яноўшэк не паддаваўся. «Ты зразумей, — гаварыў ён, — што раз ты мой стары таварыш, мая жонка таксама рада будзе з табою пазнаёміцца. Хадзем! Слова гонару, хатнія абеды куды лепшыя за тыя, што ў рэсторане, і ты ўбачыш, як добра быць жанатым і якая ў мяне слаўная жоначка». Ну, значыцца, Каганэк даў сябе ўгаварыць і яны пашлі. Дома Яноўшэк пазнаёміў таварыша з сваёю жонкаю. «Гэта, — кажа, — мой найлепшы друг. А ну, падавай на стол што бог даў». А тая якраз пералівала крупнік. Павярнулася яна да гасьця і кажа да мужа: «Ну хіба-ж ты ня стары дурань! Самім жэрці няма чаго, а ты тут ўсялякую шушамець вядзеш, якую ліха цябе ведае дзе знайшоў». А пасьля гэтак ветліва і далікатна сказала да пана Каганэка: «Калі ласка, вельмі рада! Будзьце як дома. Мы людзі простыя, у нас саромецца ня можна».

Швэйкава здабыча стварыла ў вёсцы сэнсацыю. Калі Швэйк павесіў першага сабачку на грушу перад хатаю і ўзяўся лупіць з яго скуру, навокал сабраўся цэлы натоўп таварышаў, якія не шкадавалі парадаў, што рабіць, каб смажэньне вышла як мага смачнейшае. Нарэшце Гаршына рашуча заявіў:

— От што: аднаго мы сасмажым, а другога пакладзем у салёную ваду, з воцатам і цыбулькаю, так што будзе смак як ад самае далікатнае дзічыны.

І ён адразу-ж пашоў у гарод, карыстаючыся тым, што гаспадароў якраз ня было, каб узяць адтуль якую пару цыбулін.

Доўгія нарады ваеннапалонных пад грушаю прыцягнулі ўвагу насельнікаў. Сьпярша прышло некалькі хлапчукоў, і калі яны заўважылі на галінах аблупленага сабачку, яны паімчаліся ў вёску паведаміць пра вялікую навіну. З усіх хат зьбегліся бабы, узбуджана гаворачы пра тое, што трэба няйначай папярэдзіць Аўдоцю, якая працуе на полі, што робяць гэтыя паганцы аўстрыякі з яе грушаю.

Зараз-жа па яе кінуліся тыя-ж хлапчукі, каб сказаць ёй, што палонныя апаганілі яе дрэва.

Швэйк ледзь пасьпеў злупіць скуру з другога сабачкі, як зьявілася Аўдоця. Размахваючы грасаю, яна разагнала палонных, лаючыся на чым сьвет стаіць. Пасьля яна кінулася ў хлеў, зараз-жа вярнулася і пачала секчы дрэва, крычучы на ўсю вуліцу:

— Мужчынкі, родненькія, вы адно падумайце: ну хіба я магла-б узяць у рот грушу з дрэва, якое апаганена сабачаю крывёю? А божа мой! Усё, усё гэта давядзецца выкінуць!

Тымчасам Швэйк спакойна запаліў у печы і паставіў сабачку смажыцца ў вялікай бляшанцы з-пад патронаў, што была яму заместа скаварады.

— Ён у мяне сам ў роце будзе раставаць! А скваркі з яго будуць гэтакія, як з самае лепшае парасяціны, — пахваліўся ён.

За ім сядзеў на карачках Гаршына, лятуценна паглядаючы ў агонь і жуючы сухую скарынку заплесьнелага хлеба, які палонныя атрымлівалі пад маркай «сухары». Чакаючы таго моманту, калі яны паласуюцца як Швэйк зьніме смажэньне з агню, ён аблізваўся па самыя вушы.

Нарэшце сухі трэск паведаміў, што грушу сьсеклі, і Швэйк кінуў свайму таварышу:

— Пайдзі прынясі пару галін лому, каб у нас дайшло смажэньне. Ды бяры тыя, якія сушэйшыя, каб лепш гарэлі.

Верны друг яшчэ раз аблізаўся і прынёс цэлае бярэмя лому, які і кінуў Швэйку пад ногі. Сьледам за ім у хату ўбегла Аўдоця. Кінуўшы вокам на тое, што смажылася ў печы, яна нема заенчыла. Яна гэтак саўганула Швэйка, што ён, каб не зваліцца з ног, адскочыў далёка ўбок, а пасьля, скавычучы, хапіла яна голымі рукамі бляшанку і выкінула яе, з усім што ў ёй было, за дзьверы. Тады схапіла сякеру і пачала наступаць з ёю на аўстрыякаў.

У момант і яны апынуліся на вуліцы, і ласкавая Аўдоця, падобная ў гэтую хвіліну больш на расьцьвеленую львіцу, выкінула ўсьлед ім іхнія ранцы. Пасьля гэтага, у прыпадку гадлівасьці і раздражненасьці, яна зьбегала ў хлеў па лом, і пачала разьбіваць печ, асыпаючы жудаснымі праклёнамі ненавідных аўстрыякаў, якія ператварылі краіну ў пекла.

Не пакідаючы лаяцца, яна вынесла цэглы на двор, прычым спачувальныя суседкі, што памагалі ёй самым бязглуздым чынам, паддавалі ёй ахвоты. Нарэшце яна пабегла да палкоўніка скардзіцца.

Пакуль той яе цешыў, што гэта глупства, што ўсё-адно прыдуць немцы, якія зьядуць сабаку, пасьсякаюць усе грушы і паломяць усе печы, Швэйк і Гаршына цягаліся па вёсцы ў пошуках новага прытулку. Пад леваю пахаю Швэйк цягнуў смажанага, а Гаршына — марынаванага, сабаку, а ў правай руцэ ў іх былі ранцы.

Яны пабрадзілі з сваімі ласункамі пад пахамі да позьняга вечару, і нідзе іх ня прымалі. А на ўсе дакляраваньні, што іх пусьцяць калі яны выкінуць сабачыну, Швэйк катэгарычна адказваў:

— Ні за што на сьвеце! Гэта — дэлікатэс!

Ледзь толькі зусім сьцямнела, яны вырашылі дасмажыць свайго сабаку за аселіцаю і перабыць ноч на вольным паветры ля агню. На раніцу палкоўнік няйначай уселіць іх куды-небудзь у прымусовым парадку.

Яны сасмажылі сабаку і падчысьцілі яго да апошняй касьці. А калі яны зьлівалі тое, што асталося, сала ў бляшанку з пад кансэрваў, над вёскай раптам разарвалася шрапнэль. За ёю была другая, трэцяя, а пасьля далі і гранаты.

Праз некалькі хвілін загрымела па ўсім фронце, і грук гарматаў зьліўся ў адну грозную сымфонію. Уся вёска асьвяцілася праменьнямі пражэктарў, і на яе пасыпаўся град шрапнэлі і знарадаў.

То тут, то там успыхвалі пажары. З аднэй страхі агонь шпарка перакідаўся на другую. Раптам невядома адкуль у вёску прымчаўся невялікі атрад казакоў.

— Гэй, праваслаўныя, гэй, аўстрыякі, уцякайце! Немцы прарвалі наш фронт!

Яны імчаліся на фоне рухавага агню, яны былі ахоплены рухавымі шчупальцамі пражэктароў, і, падганяючы нагайкамі зьбянтэжаных насельнікаў і палонных, на ўвесь голас крычалі:

— Ратуйся, бяжы на ўсе застаўкі. Немцы, у бога маць, зараз будуць тут!

Страшэннае цемрыва за вёскаю было поўна ўжо людзей. Людзі беглі. Усюды чуваць была як раўла жывёла, як плакалі дзеці, як лаяліся салдаты над пераверненымі ўгару калясьмі, вазамі і скрынкамі ад набояў. Гарматы грымелі цяпер толькі з нямецкага боку, і ланцугі салдат, што адстрэльваліся з стрэльбаў, падыходзілі гэтак шпарка, што месцамі зьмешваліся з натоўпам уцекачоў.

І раптам у гэтым роіле зьявіліся адзін ля аднаго постаці двух коньнікаў. Першая постаць голасам адважнага палкоўніка Галаваценкі гукнула:

— Паддай, паддай, хлопцы! Ходу! Зварочвай з дарогі, бяжы нацянькі, каб не папасьціся пад артылерыю!

А перапалоханы жаночы голас пішчэў:

— А грошы ты захапіў? Скрынку з капялюшамі на лінейку паклаў? Ах, божа мой, сваю добрую пудру я на акне забыла!

Доўга беглі ўсе ў страшэнным цемрыве, сярод жудаснай цішыні поля, адчуваючы толькі, што побач з імі таксама перапалоханыя людзі, і чуючы як яны з сьвістам дыхалі. І раптам цемень прарэзаў сноп ясных праменьняў, і ў полі зрабілася ясна як удзень.

А ў гэтым ясным сьвятле пачуўся заклапочаны голас удалага ваякі Швэйка:

— Гаршына, я тут, з табою! Глядзі-ж, ня згубі адно сабачку! Бяжы з ім туды, дзе цямней, каб нас не зачапіла знарадам. Пільнуйся сабачкі як сваіх вачэй. Што нам асталося-б на сьнеданьне, каб гэтакая шальмаватая граната выбіла яго з тваіх рук?