Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка (1931—1932)/1/XV
| ← Раздзел XIV | Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка. Частка 1. Раздзел XV Раман Аўтар: Яраслаў Гашак 1931 год Пераклад: Міхась Зарэцкі |
Пасьляслоўе → |
| старонкі 199-201 адсутнічаюць |
Прапануем да спампаваньня!
РАЗЬДЗЕЛ XV
КАТАСТРОФА
Палкоўнік Фрыдрых Краус з дадаткам фон-Цыльлергут, — так празывалася нейкая вёска ў Зальцбурзе, якую ягоныя продкі прапілі яшчэ ў восемнаццатым стагодзьдзі, — быў ёлуп, варты ўвагі. Апавядаючы пра што-небудзь і выказваючы самыя абыдзённыя рэчы, ён заўсёды пытаўся, ці ўсе яго зразумелі, напрыклад: „Вось гэта, панове, вакно. Так-с. Ведаеце, што гэта вакно?“ Або: „Дарога, абапал якой пакапаны канавы, завецца саша, Так-с, панове. Ці ведаеце вы, што гэта — канава? Канава — гэта выкапанае рабочымі паглыбленьне пэўнае шырыні і даўжыні. Так-с. Капаюць канавы рыдлёўкай. Ці вядома вам, што гэта — рыдлёўка?“
Ён хварэў на манію ўсё тлумачыць і рабіў гэта з такім натхненьнем, з якім вынаходца апавядае пра сваю вынаходку.
„Кніга, панове, ёсьць вялікае мноства нарэзаных аркушоў паперы, надрукаваных і складзеных у кучу, пераплеценых і склееных клеем. Так-с. Ці ведаеце, панове, што гэта — клей? Клей — гэта такая клейкая матэрыя…“
Палкоўнік Краус быў такі дурны, што афіцэры яшчэ здалёк абміналі яго на вуліцы, каб ня выслухваць ад яго ісьцін, што тратуар ёсьць асобная ад бруку ўзьнятая панэль усьцяж фасадаў дамоў. А фасады дамоў — гэта тая частка, што відаць з вуліцы. Тыльнае-ж часткі дома з вуліцы ня відаць, у чым мы лёгка можам пераканацца, сышоўшы на брук. І ён з ахвотай дэмонстраваў гэту цікавую практыку, пакуль у адзін шчасьлівы дзень яго не пераехала фурманка. Ад тэй пары ён яшчэ больш падурнеў. Ён спыняў афіцэраў і заводзіў бясконцую гаварню пра амулеты, пра сонца, пра тэрмомэтры, пра здобныя пампушкі, пра вокны і пра паштовыя маркі.
Было, па-праўдзе, дзіўна, якім чынам гэты ідыёт здольны быў параўнаўча шпарка атрымліваць падвышэньні і карыстацца апекаю вельмі ўплывовых асоб, прыкладам карпуснога генэрала, які спрыяў яму, не ўважаючы на поўную палкоўнікаву няздатнасьць.
Пад час манэўраў палкоўнік вырабляў са сваім палком чыстыя дзівосы: ніколі нікуды парой не пасьпяваў і вадзіў полк калёнай супроць кулямётаў. Колькі год таму, на манэўрах у паўднёвай Чэхіі, за прысутнасьцю імпэратара, ён згінуў разам з палком, апынуўся з ім у Маравіі і праблукаў там з палком яшчэ колькі дзён пасьля таго, як рэшта ўдзельнікаў манэўраў ужо разышлася па кашарах. Сышло яму і гэта.
Праз прыяцельскія адносіны з карпусным генэралам і іншымі, ня менш дурнымі, вайсковымі вяльможамі старой Аўстрыі, ён атрымліваў розныя ўзнагароды і ордэны, якімі надзвычайна ганарыўся, лічыў сябе за лепшага салдата на сьвеце, за лепшага тэорэтыка стратэгіі і лепшага знаўцу ўва ўсіх ваенных навуках.
На палковых парадах ён раздабарваў з салдатамі і вечна пытаўся ў іх аб адным: чаму зазвычаеныя ў войску вінтоўкі завуцца „манліхеркі“?[1]
У палку з насьмешкай пра яго гаварылі: „Ну вось, разьвёў сваю манліхеровіну“!
Ён быў страшэнна імсьцівы і проста губіў тых з падлеглых афіцэраў, якія яму чамусьці не падабаліся. Калі, прыкладам, хто-небудзь з іх хацеў ажаніцца, ён перасылаў іхныя рапарты ў вышэйшую інстанцыю, дадаўшы ад сябе найдраньнейшыя рэкомэндацыі.
У палкоўніка не ставала палавіны левага вуха. Яго адсек яму ў пару ягонае маладосьці супраціўнік на дуэлі, якая вынікла была з простага константаваньня факту, што Фрыдрых Краус фон-Цыльлергут вялікі дурань.
Разабраўшы ягоныя душэўныя якасьці, мы прышлі-б да пераконаньня, што яны былі ані ня вышэйшыя за тых, якімі фанабэрысты Франц Іосіф Габсбург выславіўся, як агульнапрызнаны ідыёт, а менавіта: тыя-ж патокі балбатні, той-жа запас надзвычайнай наіўнасьці.
Аднойчы на банкеце ў афіцэрскім сабраньні, калі гутарка ішла пра Шылера, палкоўнік Краус фон-Цыльлергут ні з таго ні з сяго паплёў.
— А я, панове, бачыў учора плуг, якому даваў рух лёкомобіль. Уявеце, панове, лёкомобіль дзе не лёкомобіль, а цэлых два. Я бачу дым, падыходжу бліжэй, аж — лёкомобіль, а з другога боку другі. Скажыце мне, панове, ці-ж гэта ня сьмех? Два лёкомобілі, нібы мала было аднаго!
І, пратрываўшы паузу, дадаў:
— Калі ў аўтомобіля выходзіць уся бэнзына, дык аўтомобіль мусіць спыніцца. Гэта я сам учора бачыў. І пасьля гэтага яшчэ плявузгаюць пра інэрцыю, панове! Ня едзе, стаіць, з месца ня рушыцца. Няма бэнзыны. Ну ці-ж гэта ня сьмех? Са сваёй тупасьцю палкоўнік быў надзвычайна набожны. У яго кватэры быў хатні алтар, і палкоўнік часта хадзіў на споведзь і прычасьце ў касьцёл Ігнаца, а па абвяшчэньні вайны шчыра маліўся за ўдачу аўстрыскага і нямецкага войска. Ён блытаў хрысьціянства з лятуценьнямі аб гегемоніі немцаў, якім бог павінен быў дапамагчы адабраць маемасьць і зямлю ў пераможаных. Ён шалеў, калі вычытваў у газэтах, што прывезьлі палонных.
— Навошта вазіць сюды палонных? — меркаваў ён. — Папастраляць іх усіх бяз літасьці! Скакаць сярод трупаў! А ў Сэрбіі спаліць усіх чыста, да аднаго, і вайсковых і невайсковых. Дзяцей пазакалоць штыхамі!
Адылі ёй нічым нябыў горшы за нямецкага поэта Фікордта, які пад час вайны заклікаў Нямеччыну ў сваіх вершах ненавідзець і спакойна забіваць мільёны францускіх д‘яблаў:
|
Няхай вышэй за гор, да самых хмар |
*
Скончыўшы заняткі ў школе вольнапісаных, паручнік Лукаш вышаў на пагулянку з Максам.
— Дазволю сабе перасьцярэгчы вас, пане обэр-лейтэнант, — рупліва сказаў Швэйк, — будзьце з сабакам асьцярожны, каб ён часам ня зьбег ад вас. Ён можа замаркоціцца па сваёй хаце і хвастом накрыцца, калі вы яго адвяжаце. Ня раю вам таксама вадзіць яго цераз Гаўлічковы пляц. Шалаецца там люты сабака з мясной крамы. Як убачыць у сваім раёне чужога сабаку, дык гатоў яго разарваць, бо з прагавітасьці свае баіцца, каб у яго часам чаго не схапілі, усёроўна як старац пад царквой сьвятога Гашчталя.
Макс весела падскокваў і цёрся ў паручніка пад нагамі, зачапіўся ланцужком за шаблю і ўсяляк выяўляў сваю радасьць, што ідзе на прагулку.
Яны вышлі на вуліцу і паручнік Лукаш падаўся на Пршыконы[2], дзе ў яго мела адбыцца сустрэча з аднэй дамай на рагу Панскае вуліцы. Паручнік удаўся ў разважаньні аб службовых справах. Пра што яму заўтра чытаць лекцыю ў школе? Пра тое, як вызначаецца вышыня якой-небудзь гары, чаму вышыня заўсёды бярэцца ад ўзроўню мора, якім чынам ад вышыні над узроўнем мора ўстанавіць уласную вышыню гары ад верхавіны да падставы… На якое ліха вайсковае міністэрства ўводзіць гэткія рэчы ў школьную програму!? Гэта трэба толькі артылерыстам. Ды ёсьць-жа, нарэшце, карты генэральнага штабу. Калі няпрыяцель апынецца на верхавіне 312, тут не да таго ўжо будзе, каб меркаваць аб тым, чаму вышыня гэтага пункту лічыцца ад узроўню мора, а хоць вылічаць уласную вышыню гэтага пункту. Проста зірнуць на карту — і па тым…
Нездалёк ад Панскае вуліцы думкі паручніка Лукаша перарвала строгае: „Стой!“
Перад паручнікам стаяў палкоўнік Краус фон-Цыльлергут. Лукаш казырнуў і спыніўся перад палкоўнікам, выпраўдваючыся, што яго не заўважыў. Палкоўнік Краус быў вядомы паміж афіцэраў тым, што страшэнна любіў затрымліваць, калі хто не аддасьць чэсьці. Ён уважаў адданьне чэсьці за той слуп, ад якога залежыць перамога і на якім грунтуецца ўся ваенная моц Аўстрыі. „Салдат павінен укладаць у адданьне чэсьці ўсю сваю душу“, — гаварыў ён, і ў гэтым заключаўся для яго нейкі фэльдфэбельскі эстэтамістыцызм. Ён пільна сачыў за тым, каб чэсьць аддавалі па ўсіх правілах, з усімі дакладнасьцямі і падсьцерагаў кожнага, хто ішоў міма яго — ад радавога да палкоўніка. Радавых, якія наляту дакраналіся рукой да казырка, нібыццам гаворачы: „А, маё шанаваньне!“ — ён вёў сам у кашары на пакараньне. Для яго не існавала выпраўданьня: „Я ня бачыў“. „Салдат“, — казаў ён, — „павінен шукаць сярод натоўпу сваё начальства і думаць толькі аб тым, каб спраўляць свае абавязкі, прадпісаныя аму статутам. Падаючы на полі бою, ён павінен перад сьмерцю аддаць чэсьць. Хто ня ўмее аддаваць чэсьці, або аддае нібы ня бачыць начальства, або аддае чэсьць нядбала, той у маіх вачох горш за жывёлу“.
— Пане паручнік! — сказаў палкоўнік Краус. — Малодшыя афіцэры павінны аддаваць чэсьць старэйшым. Гэта не скасавана. А па-другое, ад якой гэта пары ўвайшло ў паноў афіцэраў у звычай хадзіць на шпацыр з крадзенымі сабакамі? Так-с, з крадзенымі! Сабака, што належыць другому, ёсьць крадзеная.
— Гэты сабака, пане палкоўнік… — паспрабаваў быў пярэчыць паручнік Лукаш.
— … належыць мне, пане паручнік, — груба перапыніў яго палкоўнік. — Гэта мой Люкс.
А Люкс ці Макс успомніў свайго старога гаспадара. Выкінуў з сэрца новага і, вырваўся, скакаў на палкоўніка, выяўляючы такую радасьць, да якой здатны хіба толькі гімназіст шостае клясы, што знайшоў узаемнасьць у свайго ідэала.
— Гуляньне з крадзенымі сабакамі, пане паручнік, ніяк не адпавядае гонару афіцэра. Вы гэта ня ведалі? Афіцэр ня мае права купляць сабаку, не пераканаўшыся загадзя, што купляе някрадзеную! — грымеў палкоўнік Краус, гладзячы Люкса-Макса, які з подласьці пачаў гурчэць на паручніка і шчэрыць зубы, нібы палкоўнік яго нацкаваў.
— Пане паручнік, — казаў палкоўнік, — ці ўважаеце вы за магчымае для сябе — езьдзіць на крадзеным кані? Ці прачыталі вы маю абвестку ў „Богеміі“ і „Тагбляце“, што ў мяне згінуў пінчэр? Вы ня чытаеце абвестак, якія ваш начальнік дае ў газэты?
Палкоўнік пляснуў рукамі.
— Ну і моладзь! Ну і афіцэры! Дзе дысцыпліна? Палкоўнік дае абвесткі, а паручнік іх ня чытае!
„Добра-б было даць табе разы са два ў пысу, старая падла!“ — падумаў паручнік, гледзячы на палкоўнікавы бакі, што надавалі яму падобства да орангутанга.
— Пройдзем са мной хвілінку, — сказаў палкоўнік, і яны пайшлі, вядучы далей лагодную гутарку.
— На фронце, пане паручнік, з вамі гэткая рэч удругое ня здарыцца. Шпацыраваць у тыле з крадзенымі сабакамі, бязумоўна, вельмі прыемна. Так-с. Шпацыраваць з сабакам свайго начальства, тым часам, як мы штодня губляем на палёх вайны сотні афіцэраў… А абвесткі нячытаюцца. Я мог-бы даваць абвесткі сто год узапар, што ў мяне згінула сабака. Дзьвесьце год! Трыста год!
Палкоўнік гучна смаракнуў, што было ў яго заўсёды прыметаю вялікага раздражэньня і буркнуў скрозь зубы:
— Можаце ісьці гуляць далей! — завярнуўся і пашоў, злосна сьцёбаючы бізуном па полах свае афіцэрскае накідкі.
Паручнік Лукаш перайшоў на процілеглы тротуар і адтуль зноў пачуў: „Стой!“ Палкоўнік затрымаў нейкага няшчаснага пяхотніка-запаснога, які думаў пра пакінутую дома маці і не заўважыў яго. Палкоўнік уласнай рукою павалок яго ў кашары на пакараньне, наклікаючы на яго ўсякае ліха.
„Што зрабіць са Швейкам?“ — думаў разьлютаваны паручнік. — Расквашу яму ўсю морду!.. Не, гэтага мала. Нарэзаць у яго з сьпіны рамнёў — і то гэтаму нягодніку мала!“
Забыўшыся на тое, што ў яго мае быць сустрэча, азьвярэлы паручнік падаўся дахаты.
„Заб‘ю яго, паскудніка“, — сказаў ён сам сабе, узлазячы на трамвай.
Удалы ваяка Швэйк тым часам цалком быў удаўся ў гутарку з пасланцом з кашар. Пасланец прынёс паручніку паперу на подпіс і чакаў яго. Швэйк частаваў пасланца каваю. Гутарка ішла пра тое, што Аўстрыі будзе капут. Гаварылі пра гэта, як пра тое, аб чым ня можа быць аніякага сумненьня. Гэта была цэлая чарада высноў, кожнае слова з якіх было-б ацэнена судом, як дзяржаўная здрада, і дало-б поўную падставу на тое, каб павесіць іх абодвых.
— Гаспадар імпэратар ня іначай, як ад усяго гэтага апупеў, — меркаваў Швэйк. — Ён і наогул ніколі ня быў разумны, але гэтая вайна яго ўшчэнт даканае.
— Ён — даўбня, — грунтоўна сказаў салдат з кашар. — Дурны, як пень. Ён, мабыць, і ня ведае, што вайна. Яму, напэўна, пасароміліся пра гэта сказаць, а ягоны подпіс на маніфэсьце да сваіх народаў адно ашуканства. Надрукавалі без яго ведама, — ён наогул ні аб чым думаць ня здольны.
— Ён тае… — тонам экспэрта дадаў Швэйк. — Брудзіць пад сябе і карміць яго мусяць як малое дзіця. Надовечы ў піўніцы адзін пан апавядаў, што ў яго дзьве мамкі і што тройчы на дзень гаспадару імпэратару даюць цыцкі.
— Эх, — уздыхнуў салдат з кашар. — Хай-бы хутчэй нам як сьлед надавалі, ці што, каб Аўстрыя супакоілася.
Гутарка цягнулася ў тым самым кірунку. Швэйк сказаў на карысьць Аўстрыі колькі мілосных слоў, а менавіта, што гэткай ідыёцкай монархіі няма месца на белым сьвеце, да чаго другі, каб надаць гэтаму выказу конкрэтную форму, дадаў:
— Ці толькі траплю на фронт, адразу ад іх — махні драла.
Так памалу выказвалі яны погляды чэхаў на сусьветную вайну. Пасланец з кашар сказаў, што па горадзе ходзяць чуткі, нібы ля Находу чуваць ужо гарматная страляніна і што рускі цар не па доўгім часе будзе ў Кракаве.
Далей мова ішла пра тое, што чэскі хлеб вывозяць у Нямеччыну і што нямецкія салдаты атрымліваюць у пайку цыгаркі і шоколад. Потым зачалі ўспамінаць войны мінулых часоў, і Швэйк сур‘ёзна даводзіў, што калі ў былыя часы ў абложаны горад няпрыяцелі кідалі сьмярдзючыя гаршкі з брудам, дык ня надта соладка было ваяваць у гэткім смуродзе. Ён, бач, чытаў, што адзін горад аблягалі на працягу трох год і няпрыяцель адно і рабіў, што дзень-у-дзень забаўляўся з абложанымі на гэткі манер.
Швэйк расказаў-бы і яшчэ што-якое ў гэткай-жа меры цікавае і навучальнае, каб гутарку не перарваў прыход паручніка Лукаша. Кінуўшы на Швэйка страшэнны зьнішчальны погляд, ён падпісаў паперы і, адпусьціўшы салдата, кіўнуў галавою Швэйку, каб ён ішоў за ім у пакой.
Вочы ў паручніка бліскалі маланкамі. Сеўшы на крэсла і гледзячы на Швэйка, ён меркаваў, калі пачаць мардабой.
„Перш дам яму разы са два па хары, — разважаў паручнік, — потым расквашу нос і паадзіраю вушы, а далей будзе відаць“.
На яго адкрыта і шчыра глядзела пара добрых, бязьвінных Швэйкавых вачэй, які пасьмеліўся парушыць цішыню перад навальніцай словамі:
— Дазвольце далажыць, пане обэр-лейтэнант, у нас у хаце вялікае няшчасьце. Кот зьеў крэм для ботаў і дазволіў сабе пасьля гэтага здохнуць. Я яго ўкінуў у склеп, але ня ў наш, а ў суседні. Такога добрага ангорскага коціка вы ўжо ня знойдзеце!
„Што мне з ім рабіць?“ — мільгнула ў думках у паручніка. — „Божухна, які ў яго дурны твар!“
А добрыя бязьвінныя Швэйкавы вочы зьзялі і далей мяккаю цяплынёй, якая выражала поўную душэўную раўнавагу: „Усё, бач, у парадку і нічога ня здарылася, а калі што і здарылася, дык так і трэба, бо павінна-ж часам што-якое і прытрапіцца“.
Паручнік Лукаш ускочыў, але не задаў Швэйку, як быў спачатку наважыў. Ён замахаў кулаком у яго пад самым носам і закрычаў:
— Швэйк! Сабаку вы ўкралі!
— Дазвольце далажыць, пане обер-лейтэнант, што апошнім часам мне аб гэткіх выпадках нічога невядома. Дазволю сабе зазначыць, пане паручнік, што па абедзе вы з Максам пайшлі на шпацыр. І я ніякім чынам ня мог яго ўкрасьці. Мне адразу здалося, што справа кепская, як вы вярнуліся без сабакі. Гэта, як той казаў, сытуацыя… На Спаленай вуліцы жыў рыдыкульшчык на прозьвішча Кунеш. Ён ня мог схадзіць з сабакам на шпацыр без таго, каб ня згубіць яго. Зазвычай ён забываўся сабаку ў піўніцы, або яго кралі ў яго, або, нарэшце, пазычалі і не варочалі…
— Сьціхніце, скаціна, чортава насеньне! Вы хоць сусьветны жулік, а хоць вярблюд, боўдзіла дурное. Самі вы — хадзячы анэкдот. Са мной лепей жарты кіньце! Адкуль вы ўзялі сабаку? Дзе вы яго знайшлі? Ведаеце вы, што яна належыць нашаму камандзіру палка? Ён яе вось толькі адабраў у мяне, сустрэўшыся. Гэта-ж сорам, разумееце? Кажыце па-праўдзе, укралі вы яго ці не?
— Ні ў якім разе, пане паручнік, я яго ня краў.
— А ведалі, што сабака крадзены?
— Так точна, пане паручнік, ведаў, што сабака крадзены.
— Езус-Марыя! Швэйк! Чорт! Я вас зараз застрэлю! Скаціна! Сьцерва! Асёл! Г…нюк! Няўжо вы такі ідыёт?!
— Так точна пане паручнік, такі самы.
— Навошта вы прывялі мне крадзенага сабаку? Навошта вы гэтага бэстыю ў хату ўзялі?
— Каб зрабіць вам прыемнасьць, пане паручнік.
І Швэйкавы вочы дабрадушна і цёпла зірнулі ў твар паручніку. Паручнік сеў у крэсла і застагнаў:
— За што мяне бог пакараў гэткай скацінай?
У ціхай роспачы сядзеў паручнік на крэсьле і адчуваў, што яму ня змога ня толькі ўдарыць Швэйка, але нават скруціць сабе цыгарку. Сам ня ведаючы навошта, ён паслаў Швэйка па газэты „Богемію“ і „Тагблят“, каб той мог прачытаць палкоўнікавы абвесткі пра згубу сабакі.
Швэйк вярнуўся з разгорнутай на страніцы абвестак газэтаю. Ён увесь зьзяў і радасна агаласіў:
— Ёсьць, пане паручнік! Пан палкоўнік так шыкоўна апісвае гэта ўкрадзенага пінчэра, проста адна любата пачытаць, ды яшчэ абяцае ўзнагароду ў сто крон таму, хто яго прывядзе. Вельмі добрая ўзнагарода. Звычайна ў гэткіх выпадках даюць пяцьдзесят крон. Адзін Божэтэх з Кошырж жыў з гэтага. Украдзе сабаку, а пасьля шукае ў газэтах, хто абвесьціць, і зараз-жа ідзе аддаваць. Аднойчы ён украў знатнага чорнага шпіца і дзеля таго, што гаспадар нідзе нічога не абвяшчаў, паспрабаваў сам даць абвестку ў газэты. Уляпіў на абвесткі цэлых пяць крон. Нарэшце гаспадар знайшоўся і сказаў што гэта сапраўды ягоны сабака, што ён у яго згубіўся, што ён лічыць безнадзейным шукаць яе, бо ўжо ня іме веры ў людзкое сумленьне, але цяпер ён на свае вочы пераканаўся, што ёсьць яшчэ сумленныя людзі, і гэта яго вельмі цешыць. Сумленнасьць, кажа, прынцыпова не патрабуе ўзнагароды, але ён прэзэнтуе яму проста на ўспамін экзэмпляр свае кніжкі пра догляд за хатнімі і садовымі кветкамі. Небарака Божэтэх узяў чорнага шпіца за заднія ногі, трэснуў ім таго пана па галаве і ад тае пары зарокся зьмяшчаць у газэтах абвесткі. Лепш ужо завесьці сабаку да лупекі, раз гаспадар не дае абвесткі ў газэтах…
— Ідзіце вы спаць, Швэйк, — парэкомэндаваў паручнік. — Вы здольны несьці лухту аж да раньня, у вас гэтага ня купіць.
Сам паручнік таксама пайшоў спаць і ў гэтую ноч ён сасьніў, што Швэйк украў у насьледніка трону каня і прывёў яму, Лукашу, а насьледнік трону на парадзе пазнаў свайго каня, калі ён, няшчасны паручнік Лукаш, гарцаваў на ім перад сваёй ротай. На сьвітаньні паручнік адчуваў сябе, як пасьля гульлівае ночы, быццам яго ўчора па галаве малацілі. Яго мучылі кошмары. Зьнясілены страшным сном ён заснуў пад раньне спакойна, але яго ўзбудзіў стукат у дзьверы. У дзьвярох зьявілася дабрадушнае аблічча Швэйка, які пытаўся, а якой гадзіне пан паручнік загадае сябе ўзбудзіць. Паручнік ціха застагнаў:
— Вон, скаціна!.. Гэта проста жах!..
Ураньні як паручнік ужо ўстаў, Швэйк, прынёсшы сьнеданьне, зьдзівіў яго новым запытаньнем:
— Дазвольце запытаць, пане паручнік, ці не загадаеце падшукаць вам другога сабаку?
— Ведаеце што, Швэйк! мне вельмі карціць аддаць вас пад суд, — сказаў, уздыхнуўшы, паручнік. — Але-ж судзьдзі вас усёроўна вызваляць, бо ў жыцьці сваім, бязумоўна, ня бачылі нічога дурнейшага. Паглядзіце на сябе ў люстэрка. Ці вас ня нудзіць ад свайго ўласнага ідыёцкага выгляду! Вы — найдурнейшы з усіх вымудраў прыроды, якія я толькі бачыў. Ну, скажэце па шчырасьці, Швэйк: ці падабаецеся вы самому сабе?
— Ні ў якім разе, пане обэр-лейтэнант, не падабаюся. Я ў гэтым люстэрцы выглядаю накшталт яловае шышкі. Люстэрка дрэнна выпаліравана. У кітайца Станэка[3] было выстаўлена пукатае люстэрка. Хто ні зірне — з душы верне. Хара — во гэтак, галава — як памыйніца, пуза — як у налітага півам каноніка, адным словам — фігура. Ішоў міма генэрал-губэрнатар, зірнуў на сябе… і ў момант мусілі люстэрка прыбраць.