На зачарованых гонях (1923)/Пяць лыжак заціркі

← Умарыўся

Пяць лыжак заціркі
Апавяданьне
Аўтар: Змітрок Бядуля
1923 год

Гора ўдавы Сымоніхі →

Іншыя публікацыі гэтага твора: Пяць лыжак заціркі.

Прапануем да спампаваньня!

Пяць лыжак заціркі.

(Тэмат запазычаны).

— Агата! Агата!

— Ну, чаго глотку дзярэш?

— Скора зацірка згатуецца?

— Маеш часу пачакаць трохі, не панясу прадаваць на кірмаш, пасьпееш насёрбацца!

Яшчэ ня ўсьпела яна адказаць свайму Антосю, каторы ляжаў на пяколку й стагнаў — ні то ад болі ні то ад голаду, — як з усіх бакоў апанавалі яе дзеткі, няма ведама — хлопчыкі ці дзяўчынкі, бо яны былі адзеты ўсе ў доўгія да пят кашулькі… Запішчалі яны ўсе ў адзін голас:

— Мамка зацільку гатуець!

І давай скакаць кругом маці й шчыпаць за хвартух і спадніцу, як галодныя ваўчаты.

— Мамка, мне дасі!

І блішчалі іх галодныя вочы ад радасьці…

— Ці-і-ха, каб вы падохлі! — крыкнула Агата. — Згатаваць не даюць, хоць ты тут на кавалкі рассыпайся! — і адагнала іх вілачнікам ад прыпечка…

Гэта было вясной, якраз у тую пару, калі самая страшэнная галацьба пануе ў бедных вёсках, калі няма чым і муху накарміць. Апошні запас вышаў, хоць зубамі ляпай; шчаўя яшчэ нямашака… Ня дай бог, якое цяпер жыцьцё ў гэткага гаспадара, як у хворага Антося, каторы сам рабіць ня можа, а толькі жонка адна працуець на яго й дзяцей.

Але ўчора бог ёй шчасьце даў — яна неяк выенчыла ў блізкай пані з фунт мукі на зацірку.

Вось і гатуець яна для сваёй сямейкі гэтае панскае сьнеданьне… У цёмнай, малой хатцы пануець сьвята нейкае…

Пазіраў усё Антось на прыпечак і ціха бурчаў, бо ён ведаў, што цяпер та Агата валадарніца… Пазіралі дзеткі з-пад цёмнага тапчана на вясёлы агоньчык у печы й шушукаліся.

Агата ўсё падлівала вады й мяшала зацірку вялікай лыжкай, мяшала, мяшала й паставіла на стол.

— Гатова! — крыкнуў Антось, быццам п’яны, і давай карабкацца з пяколка.

— Гатова! гатова! — запішчалі дзеткі й пусьціліся, як зайчыкі, да стала, дзе ўжо стаяла вялікая паліўная міска, у каторую Агата пераліла зацірку з гаршчка. Толькі густы пахучы пар круціўся над міскай і ўмацоўваў галодны апэтыт шчасьлівай ў гэты момант сям’і.

∗ ∗
∗

Шчасьце ня маець сваёй асобнай меркі для усіх людзей на сьвеце, але кожны чалавек маець сваю асобную мерку да шчасьця і свой асобны погляд на самае шчасьце…

∗ ∗
∗

І шчасьлівая сямейка хваталася за лыжкі.

Сёрб! сёрб! і — «ай! ай! ай!» запішчалі дзеткі. Антось маўчаў, толькі вылупіў вочы, быццам канаць сабраўся.

— А каб вы падохлі, я-ж вам казала — не хапайце, бо гарачая! — лаяла іх Агата.

Пазіралі, пазіралі яны на гарачую зацірку й ня вытрывалі — ізноў давай сёрбаць… Толькі сьлёзы каціліся ў іх ад шчырага сёрбаньня. Ня зьелі яшчэ яны й трэцяй часткі, як накруцілася суседка Сьцёпчыха:

— Дзень добры!

— Хлеб ды соль!

— Дзе тут хлеб — зацірку сёрбаем, просім на сьнеданьне! — кажа Агата.

— Ого! на зацірку і я ахвотніца! — адказала Сьцёпчыха, пазіраючы маркотнымі галоднымі вачыма. Узяла лыжку і спрытна падсела да міскі…

Спахмурнеў Антось і толькі ніжэй апусьціў галаву да міскі са злосці.

— Во, і нам самім мала, — падумаў ён.

Зьела адну лыжку й давай сёрбаць другую.

— О, каб цябе паляруш! — чуць ня злаяў Антось, але стрымаўся, толькі давай старацца! Дзеткі так сама пачулі небясьпеку і, скоса пазіраючы на Сьцёпчыху, спрытна запрацавалі лыжкамі…

— Тры! — чуць ня крыкнуў Антось, як Сьцёпчыха сёрбала ўжо трэцюю лыжку.

— Ратуйце! Ратуйце! — здаецца плакаў-бы ён, як яна ўзялася за чацьвёртую лыжку. А як зьела пятую, то ўжо міска пустая…

— Ой, разбойніца! — крыкнуў Антось на сваю Агатку, як ужо Сьцёпчыха падзякавала й пашла, — каб ты прапала з ёй разам!..

— Ці я вінавата, што яна гэткая сьвіньня! — чуць ня плакала Агата.

І папсулася сьвята ў беднай сямейцы, спахмурнелі твары.

Кожын думаў: — О-го! каб гэта лепей я зьеў гэтых пяць лыжак заціркі…

∗ ∗
∗

Няшчасьце ня маець сваёй асобнай меркі для ўсіх людзей на сьвеце, але кожын чалавек маець сваю асобную мерку да няшчасьця і свой асобны погляд на самае няшчасьце.

Вільня, 1912 г.