Наша Ніва (1906)/1909/51-52/Ліст
| ← Сама самюсенька | Ліст Апавяданьне Аўтар: Васіль Стафанік 1909 год Арыгінальная назва: Лист Пераклад: Рамуальд Зямкевіч |
Анёл → |
| Іншыя публікацыі: Ліст (Стафанік/Зямкевіч) |
Прапануем да спампаваньня!
(3 Васыля Стэфаныка).
У хаце было так відна, што Грыгорыха бачыла кожны палец Янукоў, калі яго прытыкаў да сьцяны.
Сонца спушчалося па верх бору, растучаго перэд хатай на гарэ, і пакідало на яго сукох усе свае драгацэнные каменьня, а бор сыпаў сьцені праз вокны хаты.
І многа было гэтых сьценёў у хаце, бо баба бачыла кожны палец на сьцяне.
— Слухай, Янук, каб я цябе болей не бачыла на лаве! Глядзі, што ты са сьцен зрабіў! Па зямлі сабе бегай.
Янук бегаў ад парога да стала, вазіў на нітцы калёсы і гаварыў да бабы:
— Ня бойцеся, я ужо, далібог, ня буду.
Каля бабы на печы сядзела маленькая Марыля с заплецянай касой, як мышачы хвосцік.
— Божэ, Божэ, як людзям цесна стало жыць на сьвеце; а як сьвяты прыйдуць, народ усё такі весяліцца—раздумывала сабе баба.
Твар паморшчэная, сініе вусты, сухіе рукі, сівые валасы—такая была гэта баба.
— Во, дзядзька Васіль ідзе к нам з Міколам, з гэтым, што ён у школе вучыцца.
— Уцекай с пад ног, бяжы к бабе на печ!
Да хаты ўвайшоў Васіль з школьніком.
— А вы, маці, куцьцю на печы сьвяткуеце? Віншую вам шчасьця, здароўя, каб доўгіе леты ешчэ пражылі, — віншаваў сын мацеры і цэлаваў яе рукі.
— Эй, сынок, дзе мне там куцьця ў галаве! Я, дзеткі, ўсе дні плачу: і ў сьвята, і ў дзень будні, — казала баба і сьлёзы заблішчалі ў вачах ейных.
— А я прыйшоў, каб ліст ад Хведара прачытаць, бо ўчора с почты прыйшоў. Сымоноў прачытае.
— А ну, што пішэ, ці здароў, ці вясёлы?
Васіль выцягнуў з за пазухі ліст, падаў школьніку, а той пачаў чытаць:
- Дарогі мой братка — Васілька і вы — маці!
- „Кланяюся я вам на каляды і віншую вам на гэтые сьвяты. Запеяў бы я вам з астрогу каляду, але баюся, што вецер згубіць каляду ў лесе, і пад вашые вокны не прывее.!!
Старая маці залілася слёзамі, а Васіль маўчаў.
- „...Тутака арыштанты як закалядуюць, дык ажно сыры мур разсыпаецца, ажно іржа з крат ападае. Як зацягнуць голасом, дык ажно вартоўнікі падслухіваюць. Бо смутная і страшная ёсць каляда ў няволі! А сабе, дык я ўсё чыста ў ночы прыпомніў аб калядзе. Як я быў ешчэ малым хлопцам, як я хадзіў калядаваць, як вы, маці прасілі бацьку, каб ён мяне пусьціў па калядзе, а пасьля як мы с парабкамі ўжо хадзілі з іскрыпкай калядаваць. Бывало станем як лес пад вакном. Калядуем, а скрыпка плача памеж намі, як дзіцатка. Мы голасна, а скрыпка роўна плача, і ніколі мы яе не маглі перамагчы. Вось і цяпер чую, як скрыпка гэта плакала, так вось і там плачэ...“
— Ай, сынку, сынку, асіраціў ты дзяцей! шэптала баба.
- „Але гадзінамі, маці, то так мне ў тых мурох страшна, што не магу сам на ложку ляжаць, ды іду к другому, бо хіба памёр бы са страху. Як успомню сабе Настку, як успомню сабе, што яна, праз мяне пайшла ў магілу, дый дзяцей маіх асіраціла, то кроў мая жыўцом із сэрца цячэ. А праз краты відаць зоркі. А я на іх гляджу, як яны, каторые большые, меншых за сабой вядуць. І здаецца мне, што вялікая — гэта Настка, а малые — гэта Марыська зараз за ёй, а гэта Янка, а тая Васілька!..
— Ой, сынку, не ўбівайся з нуды так многа! —крыкнула баба, бытцам Хведар да яе гававыў, а не пісаў.
- „...І ўсёж мне бачацца хаўтуры Насткі. Едзеце вы; ідуць дзеці за дамавінай; ідуць людзі. Аж пратасамі вецер гуляе і пытаецца: „А дзе падзеўся мужык гэтай жонкі? А падзёртая пратаса усё яму адказывае: „У Станіславові — ў вастрозе!.."
— Ой, замуравалі цябе, сынку, у няволю — ўздыхнула баба.
- „...Але ты браце, Васіль, і вы — маці, дбайце аб маіх дзецях. Кожную суботу мыйце ім галоўкі, а ў нядзелю дайце белую кашульку, каб яны брудна не хадзілі, каб іх нуда ня грызла. А найболей вы — маці, уважайце на найменьшэнькую Марыльку, каб яна, маленькая, кашулькі не сьлініла і каб не плакала, бо сьліна ў грудзі ўедаецца. Ведайце, што як сірата плачэ, то і ўсе анелы плачуць..."
— Чэшу я тваіх дзетак што суботу і кашулькі ім мыю што тыдзень, дый пушчаю старые слёзы з вадой — казала баба.
- „А ты, брат Васіль, пільнуй мне хлапцоў. Не дазваляй ім у мяшку па дажджу хадзіць, але пашый ім світачкі. Навучы іх розуму, бацьком будзь, і не пусьці, каб валяліся дзе пад платамі. Зрабі з іх гаспадароў і прыказывай, каб яны не забыліся аб сваім бацьку і мацеры, бо іх бацька ня быў лайдак, толькі свайго права дзержаўся..."
— Ой, Хведар, не пушчу я тваіх хлапцоў пад чужые платы, але навучу іх розуму, як сваіх родных — гаварыў Васіль.
- „А гэтую ніву на шнуры засейце пшаніцай, бо гэта добрая ніва, недаўно ўгноена. І рабіце так, каб дзеткам маім крыўды не было, бо я маю такую думку, што ад гэтуль ужо не патраплю выйсці. Дый апішыце мне акуратне, што дома робіцца.
- Кланяюся я табе, брат, і вам, маці, і ўсім дзеткам маім.
Хведар."
Загаласіла баба, а абое дзеці за ёй.
— Вось табе грош, вазьмі, але не плач. От, слухай, што бацька піша: каб ты бабы слухаў, ды не самаволіў.
Гэтак казаў Васіль да Янука і даў яму новенькі грош.
Ромуальд Зем-віч.