Коннік без галавы (1941)/XLII
| ← Раздзел XLI | Коннік без галавы. Раздзел XLII Раман Аўтар: Томас Майн Рыд 1941 год Арыгінальная назва: The Headless Horseman (1865) Пераклад: Уладзімір Ляўданскі |
Раздзел XLIII → |
Прапануем да спампаваньня!
Раздзел XLII
КАРШУНЫ
Стая чорных каршуноў, што кружылася над прэрыяй, — гэта карціна, звычайная для Паўднёвага Техаса. І той, хто падарожнічаў тут, вядома, бачыў гэтае відовішча.
Каршуны апісваюць у паветры шырокія кругі або ўюцца спіраллю. Яны то спускаюцца, амаль закранаючы траву або вяршыні лесу, то раптам узлятаюць высока, падкідваемыя нейкай сілай; на фоне неба выразна відаць іх сілуэты.
Падарожнік, які ўбачыць гэта ўпершыню, мімаволі спыніць свайго каня і будзе назіраць з цікаўнасцю гэтае відовішча. Нават той, для каго палёт стаі каршуноў не навіна, не можа прайсці міма, не задумаўшыся. Для чаго сабраліся гэтыя драпежнікі? Яны нездарма кружацца. Яны чуюць здабычу…
* * *
Раніцой пасля той змрочнай ночы, калі трое коннікаў перасякалі раўніну, можна было наглядаць як стая чорных каршуноў спускалася над лесам у тым месцы, дзе прасека рабіла паварот. Сотні іх луналі тут на шырока распасцёртых крыллях; змрочна вырысоўваліся чорныя цені драпежнікаў над зялёным лісцем лесу.
Нездарма ляталі каршуны.
У лесе, на адлегласці чвэрці мілі ад акрываўленага месца, ляжаў, расцягнуўшыся на зямлі, чалавек-юнак з цудоўным тварам, не скажоным нават самой смерцю.
Ці памёр ён?
Палажэнне цела і выраз твара не пакідалі ў гэтым сумнення.
Ён ляжаў на спіне, яго ногі і рукі цяжка апусціліся на камяністую зямлю.
Непадалёку ад яго рос вялізны дуб, але ён не ахоўваў ляжачага сваім ценем. І праменні сонца, якія толькі што пачалі пранікаць у лес, слізгалі па бледным твары, які здаваўся яшчэ бляднейшы ад белай панамы, злёгку прыкрываўшай галаву юнака.
Ці памёр гэты чалавек?
Мяркуючы па паводзінах каршуноў, можна было-б сказаць, што ён памёр. Але на гэты раз інстынкт ашукаў драпежнікаў.
Вочы распасцёртага чалавека пачалі расплюшчвацца. Ці праменні сонца, што свяцілі яму проста ў твар, выклікалі гэта, а магчыма, адпачынак вярнуў яго да жыцця, але вочы расплюшчыліся, і ён пачаў варушыцца. Неўзабаве ён крыху прыпадняўся, абапёршыся на локаць, і паглядзеў неўразумяваючым позіркам навокал сябе.
Каршуны падняліся высока ў паветра.
— Памёр я ці жыву? — прашаптаў ён. — Сон гэта ці праўда? Што гэта? Дзе я?
Сонечнае святло асляпляла яго. Ён не мог глядзець, пакуль не закрыў вачэй рукою.
— Дрэвы нада мной, навокал мяне! Каменні! Лес! Як я трапіў сюды? Так, успамінаю, — прадаўжаў ён пасля кароткага размышлення. — Я ўдарыўся галавою аб дрэва. Вось яно. Вось той самы сук, які выбіў мяне з сядла. Левая нага баліць. А, успамінаю, яна ўдарылася аб ствол. Што гэта? Няўжо яна зламаная?
Гаворачы гэта, чалавек паспрабаваў устаць. Але гэта яму не ўдалося. Хворая нага адмаўлялася яму служыць. Яна моцна распухла ў калене.
— Дзе-ж конь? Уцёк, вядома. Цяпер ён ужо, напэўна, у стайні Каса-дэль-Карво. Мне аб ім няма чаго турбавацца. Я не мог-бы сесці на яго, калі-б ён нават і стаяў тут, побач. О, божа, што гэта было за відовішча! Нядзіва, што конь спудзіўся. Што-ж мне рабіць? Мая нага, напэўна, зламаная. Без чыёй-небудзь дапамогі я не магу крануцца з месца. І няма ніякай надзеі, што хто-небудзь прыдзе сюды. Ух, гэтыя мярзотныя драпежнікі! Яны выцягваюць свае дзюбы, як быццам ужо не сумняваюцца ў тым, што я памёр!.. Ці доўга я тут ляжаў? Сонца паднялося не вельмі высока. А я сеў у сядло досвіткам. Напэўна, я праляжаў у беспрытомнасці цэлую гадзіну. Справа дрэнная. Ва ўсякім выпадку, нага, як відаць, пераломана, хірурга тут няма. Камяністая пасцель сярод цехаскіх джунгляў. Зараснікі навокал — яны цягнуцца на многа міль. Няма надзеі выбрацца адсюль самому. А чалавек сюды не прыдзе. Ваўкі на зямлі і каршуны ў паветры… І як гэта я паехаў, не падабраўшы павадоў?
Твар маладога чалавека засмуціўся. Ён рабіўся сумнейшым па меры таго, як ён удумваўся ў небяспеку свайго становішча.
Яшчэ раз ён паспрабаваў устаць на ногі. Гэта яму ўдалося. Але адразу-ж ён выявіў, што служыць яму можа толькі адна нага, на другую нельга было ступіць. Давялося зноў легчы.
Ён пачаў моцна крычаць. Крычаў доўга, пакуль не пераканаўся, што ўсёроўна яго ніхто не пачуе.
Ад крыку яму захацелася піць.
Смага ўсё павялічвалася і, нарэшце, заглушыла ўсе астатнія адчуванні, нават моцны боль.
«Я загіну ад смагі, калі толькі астануся тут, — думаў ранены. — Мне трэба зрабіць намаганне і дабрацца да вады. Наколькі я памятаю, тут дзесьці недалёка павінен быць ручай. Я павінен дабрацца да яго хоць-бы паўзком, на каленях і руках. На каленях? Але-ж адно калена ў мяне нікуды не варта. Але што-ж рабіць? Трэба паспрабаваць. Чым даўжэй я астануся тут, тым будзе горш. Сонца пачынае пячы. Яно паліць ужо мне галаву. Я магу страціць прытомнасць, і тады — ваўкі, каршуны…»
Яго аж скаланула ад жудасці.
«Толькі-б знайсці дарогу! Я памятаю ручай вельмі добра. Ён цячэ ў напрамку да крэйдавай прэрыі. Гэта на паўднёвы ўсход адсюль. Паспрабую ўзяць гэты кірунак. На шчасце, я магу цяпер арыентавацца па сонцу. Толькі-б у мяне хапіла сіл дабрацца!»
Ранены пачаў прабірацца паўзком праз зараснікі, цягнучы за сабою хворую нагу.
Праз кароткія прамежкі яму даводзілася спыняцца, каб адпачыць. Нялёгка-ж падарожнічаць у такім ненатуральным для чалавека палажэнні — на каленях і руках, асабліва калі адна з чатырох канцавін адмаўляецца служыць.
Ён прасоўваўся павольна і з вялікімі пакутамі. Толькі пагроза смерці прымушала яго прадаўжаць свой шлях.
Ён прапоўз ужо каля чвэрці мілі, і тут ў яго прамільгнула думка, што, магчыма, яму ўдасца перасоўвацца іншым спосабам.
«Добра было-б паспрабаваць пачыкільгаць нагамі. Толькі для гэтага патрэбен кастыль. О, ды нож-жа са мною! А вось і падыходзячае дрэўца — карлікавы дуб».
Ён выцягнуў з-за папругі нож, зрэзаў дрэўца і зрабіў з яго кастыль. Стаўшы на ногі і абапёршыся на кастыль, ранены ішоў далей.
Прайшоўшы з мілю ўперад, — праўда, з частымі прыпынкамі для адпачынку, — ён прышоў да месца, дзе прыкметны быў след звяроў. След быў ледзь прыкметны, але ішоў простым напрамкам. Як відаць, гэта быў шлях да вадапою — да якой-небудзь крыніцы, сажалкі або става.
Не звяртаючы ўжо больш увагі на сонца, чалавек рушыў па гэтым следзе. Іншы раз ён варочаўся да свайго першага спосабу перасоўвання, бо ісці на кастылі ўвесь час было вельмі цяжка.
Але наперадзе яго чакала расчараванне. След хутка скончыўся — ён прывёў на палянку, акружаную непралазнымі зараснікамі. Ранены зразумеў цяпер, што пайшоў па няправільным кірунку: вадапой быў на супроцьлеглым канцы гэтага следу.
Нічога не аставалася рабіць, як павярнуць назад. Астацца на паляне — азначала загінуць.
Падганяемы страшэннай смагай, ранены напружваў апошнія сілы, але з кожнай хвілінай іх рабілася ўсё менш.
Дрэвы, паміж якімі яму даводзілася прабірацца, амаль не давалі ценю; гэта былі акацыі, якія перамешваліся з кактусамі і дзікай агавай. Паўдзённае сонца пачало паліць бязлітасна.
Ранены абліваўся потам, і гэта яшчэ больш узмацняла смагу.
Пакуты павялічваліся яшчэ ад таго, што хворая нага зусім ужо адмовілася служыць. Яна распухла да неймаверных размераў. Кожны крок прычыняў яму пякучы боль. У яго больш не аставалася надзеі.
Смерць прыдзе не адразу. Ні атрыманы ўдар галавы, ні пашкоджанне калена не прывядуць да хуткага канца. Яму пагражала смерць ад смагі, самая пакутлівая з усіх смерцяў.
Гэта думка прымусіла яго зноў напружыць сілы. І, не гледзячы на пакутлівы боль, ранены прадаўжаў свой шлях.
А чорныя каршуны ўсё кружыліся над ім. Колькасць іх не змяншалася, а, наадварот, нават павялічвалася. Хоць намечаная афяра яшчэ і рухалася, але драпежніцкім інстынктам птушкі адчувалі, што канчына блізка.
Іх цені зноў засланялі сляды на шляху да выратавання, — пакутніку здавалася, што ў іх лунала сама смерць.
Навокал была поўная цішыня. Птушкі змоўклі. Спякотнае сонца ўтаймавала нават цвыркуноў і лягушак. Адзінымі гукамі, якія парушалі цішыню зараснікаў, былі шорах вопраткі пакутніка і зрэдку яго крык, які безнадзейна заклікаў на дапамогу.
Шыпы кактуса і агавы паранілі яму твар і рукі, і кроў цякла, змешваючыся з потам.
У поўнай роспачы ранены зваліўся нарэшце на зямлю, не верачы больш у магчымасць выратавання.
Але зусім нечакана ў гэтым вось і было яго выратаванне. Лежачы, прыпаўшы вухам да зямлі, ён пачуў слабы, ледзь адразняльны гук. Гэта быў той іменна гук, якога ён так напружана чакаў. Гэта было журчанне вады.
З крыкам радасці чалавек устаў, абапёрся на кастыль і з новым прылівам сіл рушыў далей.
Здавалася, нават яго хворая нага пачала лепш яму служыць. Гэта была барацьба бадзёрасці і любві да жыцця са страхам смерці.
І любоў да жыцця перамагла. Праз дзесяць хвілін ранены ўжо ляжаў, расцягнуўшыся на траве, каля хрустальнай крыніцы, здзіўляючыся, як гэта простая смага магла прычыняць яму такія страшэнныя пакуты.