Казкі (1923)/Салавей
| Салавей Казка Аўтар: Ганс Крысціян Андэрсен 1923 год Арыгінальная назва: Nattergalen (1843) Пераклад: Вацлаў Ластоўскі |
Брыдкае качанё → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Салавей (Андэрсен). |
Прапануем да спампаваньня!
САЛАВЕЙ.
Ты, пэўна, ведаеш, што ў Кітаі цар кітаец, і што усе акружаючыя яго—таксама кітайцы. Многа гадоў прайшло з таго часу, калі было тое аб чым я хачу перэказаць табе—але дзеля таго і варта паслухаць гэту гісторыю, пакуль яна яшчэ не забылася.
Царскі палац быў найпрыгажэйшы і найбагацейшы на ўсім сьвеце,—ўвесь ён быў зроблены з парцэляны, вельмі дарагой, але такой кволай, што дакранацца да яе трэба было вельмі асьцярожна. У садзе цьвілі найдзіўнейшыя кветкі і да самых лепшых з іх былі папрывязаны срэбныя званочкі, якія заўсёды зьвінелі, каб ніхто ня мог прайсьці каля кветак не прыкмеўшы іх; і усё ў царскім садзе было прырыхтавана з гэткім вылічэньнем. А цягнуўся сад так далёка, што сам садоўнік ня ведаў, дзе канец яго. Сад гэты злучаўся з вялізарным лесам у якім расьлі высокія дрэвы і былі глыбокія вазёры. Лес цягнуўся да самага мора—сіняга і вельмі глыбокага; вялікія караблі праходзілі пад галінамі дрэваў: на галінах жыў салавей, які так прыгожа пеяў, што нават бедны рыбак, калі ў начы выезджаў лавіць рыбу, пакідаў сваю работу і слухаў салаўя, „Ах, Божа, як гэта хораша!“—казаў ён і браўся за работу дый забываўся аб птушцы. А ў чародную ноч, выезджаючы на рыбу і пачуўшы салаўя, ён ізноў казаў: „Ах, Божа, як гэта хораша!“.
Са ўсіх краёў сьвету прыезджалі чужаземцы ў царскі горад падзіўляцца з палацу і саду. Але, калі здаралася ім пачуць песьню салаўя, ўсе яны казалі: „гэта лепш за усё!“.
І вярнуўшыся ў свае краіны, яны апаведалі аб усім, што бачылі ў Кітаі; вучоныя пісалі цэлыя кнігі аб горадзе, аб палацы і садзе. Але і салаўя не забываліся яны: аб ім гаварылі ўсе, як аб самай вялікай рэдкасьці; а тыя, што ўмелі складаць вершы, пісалі іх пра салаўя вельмі прыгожа, як ён жыве і пяе ў лесе; каля глыбокага мора.
Кнігі разыходзіліся па сьвеце і іншыя з іх траплялі ў рукі кітайскага цара. Ён сядзеў на сваім залатым пасадзе і чытаў, чытаў; кождую хвіліну ён ківаў галавою, таму што яму былі вельмі прыемны апісаньні гораду, палацу і саду. „Але салавей—лепш за ўсё гэта“, пісалася ў кнігах.
— „Што-ж гэта значыць?“—прамовіў цар.—Чаму-ж я зусім не знаю гэтага салаўя?. Няўжо-ж гэткая птушка жыве ў маім царстве і нават ў маім лесе. Як-жа я да гэтай пары ня чуў аб ей і даведаўся толькі з чужых кніг.“
І цар паклікаў да сябе свайго дамавера. Гэты чалавек быў такі чванлівы, што, калі хто небудзь, хто ніжэй яго становішчам быў, адважваўся загаварыць з ім, і спытаць аб чым небудзь, ён адказваў толькі „гм“, а гэта саўсім нічога не значыла.
— „Кажуць.—прамовіў цар,—што ў нас ёсьць прадзіўная птушка, якая завецца салаўём. У кнігах пішуць, што яна лепш за ўсё, што толькі ёсьць у маім вялікім царстве. Чаму-ж я да гэтай пары нічога ня чуў аб ей?“.
— „Я, таксама, першы раз чую аб ей,—адказаў царскі дамавер:—яна ніколі не была прадстаўлена царскаму двару“.
— „Я хачу, каб яна сягоньня вечарам была тутака і пеяла перад маім абліччам“:—сказаў цар.—„Гэта дзіўна! Увесь сьвет ведае аб такой рэдкасьці, знаходзячайся ў мяне, а я сам саўсім нічога ня ведаю“.
— „У першы раз чую“,—мовіў ізноў царскі дамавер.—„Зараз пашукаю і знайду яе“.
Але дзе знайсьці? Дамавер аблётаў усе лесьвіцы; ўсе пакоі і галерэі, але ніхто з жыўшых у палацы ня чуў аб салаўі. І дамавер вярнуўся да цара і сказаў, што аповесьць аб птушцы праўдападобна выдумка напісаўшых кнігі.
— „Ваша царская сьветласьць, дарэмна верыце ўсяму, што пішацца ў кнігах. Гэта ўсё выдумкі,—гэта ёсьць тое, што завецца чорнакніжнасьцю!“.
— „Але-ж кніга, ў якой я прачытаў аб гэтым,—сказаў цар, — прыслана мне ўсемагутным царом японскім: значыцца, напісанае ў ёй ня можа быць непраўдай. Я хачу чуць салаўя! Ён павінен тут быць сягоньня вечарам. А калі ня будзе, я загадаю пасьля вячэры калясаваць усіх маіх дваранаў!“.
— „Слухаю пакорна“!—сказаў дамавер і зноў пайшоў бегаць па ўсіх лесьвіцах, па ўсіх пакоях і галерэях; дваране таксама бегалі за ім і разпытвалі дзеля таго, што ім не хацелася быць калясаванымі. Але ўсе іх пашуканьні заставаліся бяз выніку: ніхто ня ведаў аб салаўі.
Урэшце знайшлі яны ў кухні маленькую, бедную дзеўчынку. Яна сказала:
— «О, я добра знаю салаўя; так, ён умее пеяць — німа што казаць! Кожды вечар кухар дазваляе мне адносіць рэшткі ад абеду маей беднай хворай маме, яна жыве на беразе мора, калі я вертаюся назад і сядаю адпачыць у лесе, тагды чую таго салаўя. Як запяе ён, мне плакаць хочацца; і здаецца мне, што мама цалуе мяне».
— Дзе́ўчынка! — сказаў царскі дамавер, — я табе дам добрую службу пры кухні і дазвол бачыць, як цар абедае, калі ты завядзеш нас да салаўя, бо ён павінен быць тутака сягоньня вечарам.
І ўсе пайшлі ў лес, дзе жыў салавей. Калі яны былі на палове дарогі, недалёк ад іх зарычэла карова.
— «А-а-а — сказалі дваране — во наш салавей! Аднак, якая дзіўная сіла ў такой маленькай жывёлцы. Але-ж мы яго ўжо раней чулі, — от дзіўна!».
— «Не, гэта карова рыкае, — сказала дзе́ўчынка: — да таго мейсца, дзе жыве салавей яшчэ далёка».
Праз некалькі часу заквакалі жабы ў балоце.
— «Ай, як прыгожа», — сказаў кітайскі прыдворны музыкант. — «Цяпер чую салаўя: якраз як званочкі».
— «Не, гэта — жабы, — сказала дзеўчынка, але скора пачуем і салаўя».
І запраўды, не задоўга ён запеяў.
— „Вот і салавей“! — сказала дзе́ўчынка. — „Слухайце, слухайце! А, вось, і ён сам сядзіць!“.
І яна паказала на маленькую шэрую птушачку, сядзячую на верхняй галіне дрэва.
— „Няўжо-ж гэта салавей?“—спытаў дамавер.—Ніколі-б я ня думаў што ў яго такая простая і неказістая спаверхнасьць, Мабыць з пёраў ў яго злынулі ўсе барвы дзеля таго, што ён бачыць перад сабою такое множства, такіх выдатных асоб“.
— „Маленькі салавей!“—закрычала дзе́ўчынка, — „Наш усеміласьцівы цар жадае, каб ты прапеяў што-небудзь ў аблічнасьці яго самога!“.
—„З вялікай ахвотаю!“—сказаў салавей і запеяў так, што шчасна было слухаць.
— „Якраз, як шклянны званочак“ — сказаў Дамавер. — „Паглядзіце, будзь ласка, як працуе гэтае малое горлачка. Дзіўна, як гэта мы яго раней ня чулі. О, ён будзе мець вялікі сусьціг і ласкавасьць пры дварэ“.
— „Ці ня хоча цар яшчэ паслухаць мой сьпеў? — спытаў салавей, бо ён думаў, што цар быў тут, паміж дваранаў.
— „Мой дарагі, маленькі салоўка,—сказадў дамавер,—я маю найвялікшую прыемнасьць запрасіць вас сягоньня вечарам на прыдворнае сьвята, дзе вы будзеце задзіўляць яго царскую сьветласьць, вашым чароўным голасам“.
— „Я больш за усё люблю пеяць пад адкрытым небам“,—сказаў салавей, але усё-ж такі з прыемнасьцю прыняў запрошаньне, калі даведаўся, што цар жадае гэтага.
Палац быў прыбраны вельмі багата. Сьцены і столь зробленыя з парцэляны, мігацелі пры святле некалькіх тысячаў залатых лямпаў; у галерэях былі выстаўлены найлепшія кветкі, якія зьвінелі як званочкі. Клум і беганіна была страшэнная, а ўсе званы ў палацы гудзелі так, што чалавеку нельга было чуць сваіх ўласных слоў.
Пасярод залі, перад царскім пасадам, быў прырыхтаваны шост для салаўя. Увесь царскі двор сабраўся сюды, а дзе́ўчынцы, якая знайшла птушку, таксама дазволілі стаяць за дзьвярыма, бо яна цяперака ўжо дастала назначэньне быць прыдворнай кухаркай. Усе былі ў самых прыгожых адзежах і ўсе глядзелі на маленькую шэрую птушку, якой нават сам цар аддаў паклон.
Засьпеваў салавей. Пеяў ён так чароўна, што ў цара сьлёзы выступілі на вачах. Пасьля яны пацяклі па шчоках, і тутка салавей запеяў яшчэ лепш: песьня яго лілася проста ў сэрца. Цар быў вельмі захоплены і задаволены. Ён сказаў, што з гэтай пары салавей будзе насіць на шыі яго залаты царскі пантофаль. Але салавей падзякаваў за выраз такой пашаны і сказаў: „Я ўжо і без таго атрымаў вялікую награду. Я бачыў сьлёзы ў вачах цара, гэта—маё найдаражэйшае багацьце. Сьлёзы цара маюць асаблівую сілу. Так. Бог мне сьведка, што я атрымаў вялікую, вялікую заплату“.
Пасьля гэтых слоў, ён зноў запеяў сваім салодкім мілагучным голасам.
—„Гэта зусім, як самае мілае залецаньне“,—казалі прыдворныя кітайкі і набралі ў рот вады, каб тагды, як яны з кім-небудзь гавораць — вада. булькалася ў горле. Яны думалі, што гэтак стануцца падобнымі да салаўя. Нават пакаёўкі сказалі, што ўсе яны здаволены, а гэта шмат значэ, дзеля таго, што дагадзіць кабетам трудней за ўсё. Адным словам салавей ўсіх ачараваў.
Як скончылася пеяньне, рашылі, што салавей застанецца пры дварэ, будзе мець сваю асобную клетку, але жыць на свабодзе, вылетаючы на пагулкі два разы ў дзень і адзін раз ў начы. Зараз жа прыставілі да яго сьвіту з дванадцаці лёкаяў, якія прывязаўшы да нагі салаўя, кожды па аднэй шаўковай стужцы, трымаючыся кожды за сваю стужку, павінны былі асыставаць яму ў часе пагулак. Зразумела, што лётаць такім парадкам было пачэсна, але ня вельмі прыемна.
Увесь горад загаварыў аб дзіўнай птушцы і сустрачаючыся, адзін з другім, кітайцы не казалі: „як маецеся“, а казалі: „Салавей!“ і разам з тым глыбока ўздыхалі. Дванадцаць купцоў назвалі нават імянем салаўя сваіх дзяцей; але ва ўсіх гэтых маладых кітайчыкаў ня было ў горле аніводнага музыкальнага згуку.
Раз цар атрымаў вялікі згортак, пад шаўковай спаяскаю, з падпісам: „Салавей“.
— „Хіба што,—сказаў ён, — гэта новая кніга аб нашым салаўі“.
Але ў згортку была ня кніга, а скрыначка, ў якой лежала назвычайная рэч: штучны салавей, які з выгляду быў падобны да жывога, толькі ўвесь вылажаны адамантамі, гранатамі і шафірамі. Як толькі гэтую цацку накруціць — яна пачынала пеяць адну з тых песьняў, якую пеяў жывы салавей; у часе пеяньня яна парушала хвастом, ў верх і ўніз, і зігцела серабром і золатам. На шыі ў яе вісела маленькая стужачка з надпісам: „Салавей цара японскага,—нікчэмнасьць у параўнаньні з салаўём цара кітайскага“.
— „Гэта на зьдзіў прыгожа!“ казалі ўсе, і той, хто прынёс падробленую птушку, зараз-жа атрымаў тытул „царскага обер-салавейшчыка“.
„Ну, цяперака,—сказаў цар,—ніхай яны засьпеваюць разам: уяўляю сабе які выйдзе добры дуэт!
І абодвы салаўі запеялі разам; але сьпеў не ладзіўся, бо жывы салавей сьпеваў па свойму, а штучны выігрываў вальсы. „Гэта не яго віна,—сказаў обер-салавейшчык,—ён вельмі крэпкі у такце і пяе па маей школе“. Тагды штучнага салаўя пакінулі сьпеваць аднаго. Ён падабаўся ня менш як праўдзівы салавей, ды апрыч таго ён быў шмат прыгажэйшы, бліскучы.
Трыдцаць тры разы ён прапеяў тое самае і усё-ж ткі не змарыўся. Прыдворныя ахвотна праслухалі-б яго яшчэ некалькі разоў, але цар сказаў, што цяперака трэба было-б і жывому салаўю засьпеваць што-небудзь… Куды-ж падзеўся жывы салавей? Ніхто не заўважыў, як ён выляцеў праз адчыненае вакно ў свой зялёны лес:
— „Аднак, што-ж гэта такое?“ сказаў цар.
І ўсе дваране сталі лаяць салаўя і казаць, што ён вельмі няўдзячная жывёла. „Зрэшта, мала бяды, бо ў нас засталася птушка лепшая за тую“—пацешаліся яны і, пасьля, зноў накруцілі штучнага салаўя; такім ладам ім прышлося трыдцаць чацьвёрты раз праслухаць тую-ж самую песьню. Але яны усё яшчэ не навучыліся яе на памяць, бо яна была трудная. У гэту пару обер-салавейшчык красамоўна выхваляў сваю дарагую птушку; ён запэўняў, што яна куды лепшая за жывога салаўя ня толькі дзеля спаверхнага выгляду і дарагіх каменьняў, алё і праз свае унутранныя цэннасьці.
— „Таму што,—бачце, паны мае,—казаў ён,—і вы, ваша царская сьветласьць, на жывую птушку не заўсёды можна пэўна спадзевацца, а ў штучнай усё напярод ведама. Яе можна вытлумачыць,—можна разчыніць і паказаць, як у ей ладжаны ўселякія валікі, як яны круцяцца, як адзін ідзе па другім“.
— „Мы думаем зусім таксама“—сказалі ўсе,— і обер-салавейшчыку было дазволена ў чародную нядзелю паказаць птушку народу. „Ніхай і народ паслухае яе сьпеву,“—загадаў цар. І народ пачуў і быў так здаволены, бытцам абпіўся опіумам, як гэта заўсёды робяць у Кітаі. Усе казалі: „О!“ і падыймалі ў гару адзін палец і ківалі галовамі. Але бедныя рыбакі, чуўшыя не раз ужо сьпеў жывога салаўя, казалі: — „Ён даволі добра пяе; мэлёдыі падобны адна да другой, але нечага нехапае, чаго—мы самі ня ведаем“.
Жывога салаўя выгналі саўсім з кітайскага царства.
Штучны салавей заўсёды месьціўся на шаўковай падушцы, каля самай пасьцелі цара; усе падарункі якія ён атрымліваў і якія былі з золата і дарагіх каменьняў, лежалі кругом яго. Дарагому салаўю быў наданы тытул „прыдворнага сьпевака начнога століка“ і па свайму становішчу ён лічыўся першым з левай царскай рукі, таму што цар прызнаваў самым важным толькі левы бок, у якім знайходзіцца сэрца. А ў цароў сэрца бывае, як і ў другіх людзей, таксама з левага боку. Обер-салавейшчык напісаў аб штучнай птушцы твор на двадцаць пяць тамоў, твор гэты быў вельмі мудры і доўгі, складзены самымі труднымі кітайскімі знакамі; ўсе кітайцы казалі, што яны перачыталі яго і зразумелі, бо інакш іх палічылі-бы глупымі.
Так прайшоў цэлы год. Цар, дваране і ўся рэшта кітайцаў ведалі на памяць усякую малюсенькую нотку ў песьні штучнай птушкі. І толькі дзеля гэтага яна ім цяперака падабалася больш, чым калі-небудзь раней: яны маглі пеяць тое самае, як і яна, і пеялі бяз упынку. Вулічныя хлапчаняты ўсе прыпевалі „ці-ці-ці ку-ку-ку“, і цар таксама.
Але раз вечарам, калі птушка пеяла надта старэнна, а цар лежучы ў ложку слухаў яе,—раптам у сярэдзіне птушкі нешта трэснула. Затым забразджэла, ўсе калёсікі ў цаццы замітусіліся, і музыка спынілася.
Цар тойчас саскочыў з пасьцелі і паслаў па свайго доктара; але што мог парадзіць доктар? Паслалі па зэгармайстра; пасьля доўгай гутаркі і агляданьня ён, сяк так, паправіў птушку, але сказаў што з ёю трэба абходзіцца вельмі асьцярожна, бо валікі пасьціраліся, а зрабіць новыя, так, каб музыка іграла без фальшы, немагчыма. Вельмі засумавалі ўсе кітайцы. Цяперака яны маглі слухаць птушку толькі адзін раз у год, ды і гэтага было для яе зашмат. Але обер-салавейшчык сказаў прамову, складзеную з самых трудных слоў, даводзячы, што птушка пяе таксама прыгожа, як і перш, і кітайцы згодзіліся з тым, бо каб пярэчыць, трэ было выражацца труднымі, вучонымі сказамі, а гэта магло-бы выявіць, што яны не так мудры як здавалася.
Прайшло з тэй пары пяць гадоў. Кітай спаткала вялікае гора. Кітайцы ўсе любілі свайго цара, а тут, захварэў цар, і дактары казалі, што ён не ачуняе. Дваране выбралі сабе ўжо новага цара, а народ стаяў перад палацам і пытаўся царскага дамавера, як здароўе старога цара.
— „Гм“—адказаў дамавер і ківаў галавою.
Сьцюдзёны і памярцьвеўшы лежаў цар у сваей вялікай, багатай пасьцелі; ўсе прыдворныя лічылі яго памёршым, і кожды бег на паклон новаму цару. Чэлядзь бязупынна гутарыла аб гэтай прыгодзе, а да пакаёвак набралася поўна гасьцей. Усе падлогі былі пакрыты сукном, каб не чутно было поступу і дзеля гэтага ў палацы было вельмі ціха-ціха. Але стары цар яшчэ не памёр: ён толькі лежаў, непарушна, безуладна ў сваей царскай пасьцелі прыбранай аксамітным полагам, з вялікімі залатымі кутасамі; акно было адчынена і месяц сьвяціў на цара штучную птушку.
Бедны цар ледзь дыхаў, і яму здавалася, што нехта сядзіць у яго на грудзёх. Ён разплюснуў вочы і ўбачыў, што запраўды на грудзёх яго сядзела сьмерць: яна надзела на сябе залатую карону і трымала ў аднэй руцэ яго залатую шаблю, а ў другой—яго пышны сьцяг. Зпа-за фалд аксамітных полагаў пасьцелі выглядала шмат нейкіх дзіўных твараў:—адны—агідныя другія—мілыя і спакойныя. Гэта былі добрыя і благія справы цара, гледзячыя ў той час, як сьмерць сядзела на яго грудзёх.
„Гэта ты памятаеш?“—пыталі адны па другіх.—„А гэтага не забыўся?“—І яны апаведалі так многа, што на яго чале выступіў ўрэшце, сьцюдзёны пот.
„Гэтага я ніколі ня ведаў“—закрычаў цар.—Музыку, Музыку сюды! Бійце ў вялікі кітайскі бубен, каб я ня чуў таго, што яны тут кажуць.
А благія і добрыя справы далей гаварылі і сьмерць нібы парцэляновы кітаец, ківала галавою пры кождым іх слове.
„Музыку! Музыку“!—крычаў цар.—„Мая мілая, добрая птушка! Сьпевай, сьпевай! Я ж табе падараваў так многа золата і ўсякіх скарбаў, я павесіў табе на шыю мой залаты пантофаль. Дык чаму-ж ты не пяеш?“.
Але птушка маўчала; у апачывальні не было нікога, каб накруціць яе, а бяз гэтага яна не магла пеяць. Між тым сьмерць таксама глядзела на цара сваімі вялікімі пустымі ямамі для вачэй,—і ў палацы было так ціха, так страшна ціха.
Раптам перад вакном пачуўся чароўны сьпеў на галінцы дрэва сядзеў маленькі жывы салавей. Ён дачуўся аб цяжкай хваробе свайго цара і прыляцеў каб запеяць яму песьню уцехі і надзеі. І ў меру таго, як ён пеяў, мары рабіліся ўсё менш і менш выразнымі, кроў у слабых жылах цара пералівалася усё шпарчэй і шпарчэй, і нават сьмерць слухала і казала; „Сьпевай яшчэ, міленькі салавей, сьпевай!“.
— „Так, я буду сьпеваць казаў—салавей,—але аддай мне за гэта залатую шаблю, аддай багаты сьцяг, аддай карону цара!“.
І сьмерць за кождую новую песьню аддавала адно з гэтых найдаражэйшых рэчэй, а салавей, пасьля гэтага, сьпеваў далей. Ён пеяў аб ціхіх могілках, дзе растуць белыя ружы, дзе дзіўна пахне бэз, дзе ў жывых людзей спадаюць сьлёзы на сьвежую траву, што расьце на могілках. Пачуўшы гэтую песьню, сьмерць захацела хутчэй выйсьці ў сад і счэзла, як халодная, белая імгла.
— „Дзякую, дзякую табе, богападобная птушка“,—сказаў цар. — Я пазнаў цябе! Ты той самы салавей, каторага я прагнаў з майго царства. А між тым, ты сваёю песьняю адагнаў злых духоў ад маей пасьцелі і сьмерць ад майго сэрца. Чым я магу адудзячыць табе?
— „Ты ўжо адплаціў мне!“—адказаў салавей,—„Я змусіў цябе заплакаць, калі першы раз пеяў перад табою. Гэтага я ніколі не забудуся: такія сьлёзы—скарб для сэрца пеўца. Ну, а цяперака засьні і, пасьля, устань сьвежым і здоровым. Я ўкалышу цябе!
І ён запеяў, а цар соладка заснуў. Ах, які гэта быў ціхі і чарадзейны сон.
Сонца разсьцілала праз вокны свае ясныя праменьні ў пакой цара, а пасьля ён устаў сьвежым і здаровым. Ніхто з яго прыдворных яшчэ не заходзіў у пакой цара, бо ўсе думалі што ён памёр; а салавей усё яшчэ сядзеў на галінцы прад вакном і пеяў.
— „Будзь са мною заўсёды“, — сказаў цар. „Ты будзеш пеяць толькі тагды, калі сам таго захочаш, а штучную птушку я пакрышу на тысячу кавалкаў“.
— „Не рабі гэтага“,—сказаў салавей. „Бо яна верна служыла табе пакуль магла. Пакінь яе пры сабе. Я не магу зьвіваць свае гнёзды ў палацах і жыць у іх; але дазволь мне прылятаць сюды, калі мне захочацца. Прылятаючы, я сядаціму на галінцы, вось, перад гэтым вакном, і пеяць табе, каб ты ўцеху меў і думаў аб добрым. Я пеяціму аб шчасьлівых і нешчасьлівых, буду пеяць аб добрым і благім, аб усім, што людзі, акружаючые цябе, крыюць. Маленькі салавей паляціць далёка: да беднага рыбака, пад вакно селяніна, да таго, хто не бывае каля цябе і, тваіх прыдворных. Я люблю тваё сэрца больш, чым тваю карону… І дзеля гэтага буду прылятаць да цябе і пеяць… Але ты павінен адно толькі абецаць мне“…
— „Усё, што толькі пажадаеш“.—сказаў цар, ужо устаўшы с пасьцелі, напрануўшы сваю царскую адзежу і прыціснуўшы да грудзей залатую шаблю.
— „Адно толькі прашу цябе,—сказаў салавей:—не разказвай нікому, што ў цябе ёсьць птушка, якая усё апаведае табе. Тагды справа лепш пойдзе“.
Сказаўшы гэта салавей паляцеў.
Тут у пакой увайшлі прыдворныя, каб глянуць на свайго памершага цара… А ён стаяў перад імі і казаў: „Як маецеся!“.