|
Зімняя ночка. Стужа у полі.
Вецер сярдзіты гудзе…
К вёсцы убогай ціха, паволі
Хтось незнаёмы ідзе.
Сьнег па калені… Зьніклі дарогі…
Зоркі на небе няма…
З холаду зябнуць рукі і ногі —
Жалю ня мае зіма.
Бачыць здалёку сьвеціць ваконца —
Йдзе незнаёмы туды,
Покуль з-за лесу выгляне сонца,
Ўкажа на полі сьляды.
Доўга ён блукаў… Вось і хаціна…
Дзьверы хутчэй адчыніў…
А на камінку сьвеціць лучына:
Шчасьця такога ня сьніў.
Дзеці спужаліся, сталі хавацца,
Туляцца ціха ў куток,
Маці пытае: „Як мусіш звацца?
Чый і адкуль ты, сынок?“
— „Я — незнаёмы… Зьбіўся з дарогі,
Душу хачу абагрэць;
Ў полі змарозіў рукі і ногі,
Думаў, што будзе і сьмерць“… —
— „Грэйся, саколік! Я не шкадую,
К комінку бліжай сядай!
З дзецьмі дваіма я тут начую…
Зоська, лучынак падай!..
Старшай — дзесяты, хлопчыку — восем, —
Сталі мне ўжо памагаць…
Скіньце апратку… грэйцеся… просім…
Будзе ляпей спачываць“…
Толькі сказала, — згінула мова,
Сьлёзы сыпнулі з вачэй,
Горла затхнулась… Болей ні слова… —
Шмат яна плача начэй.
— „Што ты, кабета, плачаш аб долі?
Цяжка й табе, мусіць, жыць?
Так, як зімоваю ночкай у полі,
Холадам гэтакім быць.
Бачу бяздольна ты — шчасьця ня маеш…
Сілы дарэмна ня траць,
Кінь плакаць! А мо‘ прычакаеш,
Толькі каб жыць — ня ўміраць“.
— „Дзе нам пра шчасьце! Ўсё мінавала.
Толькі ля дзетак жыву.
Добра жылося, як быў, ён, бывала,
Зьнёс у Сібір галаву…
Маўчыць незнаёмы… Лучына шугае;
Дзеці ў куточку сядзяць;
Сьлёзы кабета рукой абцірае;
Стала аб горы казаць:
— „Бяды мала зналі, ня кепска жылося; —
Кароўка, конік свой быў,
Сьвіней і авечак патрохі вялося, —
Ня горш, як другія, ён жыў.
Мяне як любіў і дзетак маленькіх —
Сумна аб гэтым казаць:
Ён сьмерці прасіў, даражэнькі, —
Цяжка было пакідаць.
Слухаць маленьні яго не хацелі,
Людзі бяз сэрца былі, —
На ногі і рукі жалезы адзелі, —
К сонцу бліжэй павялі…
Мяне ўсьлед пагналі з роднае хаты,
Быццам ня трэба і жыць.
Хто не сьмяяўся: бедны, багаты,
Мне ўсё жыцьцё не забыць.
Хлеба прасіла — плёвалі ў вочы
Вёскі аднэй мужыкі.
За што ліла сьлёзы ўдзень і ўночы,
Росячы іх асьмякі?
За шчырасьць і праўду яго закавалі,
Шчасьця людзям ён жадаў,
За яго працу „дзякуй“ сказалі, —
Вораг таго каб ня знаў…
Лепей мо‘ будзе: дзяцей ўзгадавала,
Будуць сабе зарабляць…
Думала, прыйдзе, доўга чакала, —
Восьмы гадок ня відаць.
Здаецца, учора… і звон нават чую,
І крыкі вось гэтых дзяцей,
І слоўцы яго: „жыцьця не шкадую
Згіну за бедных людзей!..
Памерці ня страшна у дальняй старонцы,
Хай толькі праўда жыве,
Там жывуць людзі, сьвеціць ім сонца…
Нехта і нас ўспамяне!…“
Ціха ў хаце. Зноў яна плача,
Сьлёз ня стрымае — бягуць…
За вакном бура вые і скача,
Нібы там ведзьмы пяюць.
І незнаёмы словы пачуўшы,
Жонку і дзетак пазнаў…
Вуху ня верыць… „Не, я — заснуўшы!..“
Моцна кабету абняў.
— „Ці не спазнала? Я — твой Рыгорка!“
Жыў і вярнуўся дамоў,
Сонца ўжо сьвеціць, ясная зорка!..“
Больш не хапіла і слоў.
Ярка лучына з комінку сьвеціць,
Вецер пачаў заціхаць:
Маці ня плача, рады і дзеці,
Сталі яго абнімаць.
Казку свабоды ён ім гаворыць,
Як будзе жыцца людзям.
Слухаюць дзеці, словы ўсе ловяць,
Ціснуцца бліжай к грудзям.
Слухалі казку, покуль ў ваконца
Раніца стала глядзець…
Жыць будзе лепей… Новае сонца
Стала на ўсходзе!.. гарэць!..
1919 г.
| 
Прапануем да спампаваньня!